Nguồn: Focus | 2025-07-15

Việc Trung Quốc gần đây cách chức các quan chức quân đội cấp cao, bao gồm Đô đốc Miao Hua, Phó Đô đốc Li Hanjun và nhà khoa học hạt nhân Liu Shipeng, đánh dấu một chương mới trong cuộc thanh trừng không có vùng cấm của Chủ tịch Tập Cận Bình đối với cơ quan quốc phòng và an ninh của nước này.

Dù các thông báo chính thức cho biết, những cuộc thanh trừng này là một phần của chiến dịch chống tham nhũng thì quy mô và tần suất của chúng lại đặt ra những nghi ngờ sâu sắc về tính ổn định trong khả năng kiểm soát của ông Tập Cận Bình đối với quân đội và lòng trung thành của Quân ủy Trung ương (CMC), cơ quan giám sát tất cả các đơn vị của Quân Giải phóng Nhân dân (PLA).

Một kiểu thanh trừng

Kể từ khi nắm giữ chức Chủ tịch Quân ủy Trung ương năm 2012, ông Tập Cận Bình không thể đặt niềm tin vào quân đội hoàn toàn, do tham nhũng và kỷ luật kém trong hàng ngũ. Hàng chục tướng lĩnh cao cấp, bao gồm hai cựu bộ trưởng quốc phòng, đã bị sa thải hoặc trừng phạt dưới sự lãnh đạo của ông Tập.

Tướng Miao, từng là vị tướng trẻ nhất trong quân đội Trung Quốc và là nhân vật quan trọng trong việc kiểm soát tư tưởng của Đảng Cộng sản trong lực lượng vũ trang, là trường hợp "ngã ngựa" mới nhất.

Dưới sự lãnh đạo của ông Tập Cận Bình, tướng Miao đã thăng tiến nhanh chóng nhưng sau đó "rơi" tự do. Điều này cho thấy tính bấp bênh của quyền lực trong quân đội Trung Quốc. Việc ông bị loại khỏi CMC cho thấy những vấn đề gốc rễ ở các tầng lớp cao nhất trong quân đội.

Chính phủ buộc tội tướng Miao "vi phạm nghiêm trọng kỷ luật", một cách nói "uyển chuyển" phổ biến để chỉ tội tham nhũng.

Cuối tháng 6, hãng thông tấn nhà nước Tân Hoa Xã đưa tin, Đại hội Đại biểu Nhân dân toàn quốc (NPC) đã loại ông Miao khỏi CMC, qua đó xác nhận việc ông bị cách chức.

Phó Đô đốc Li cũng mất tư cách đại biểu quốc hội trong một thông báo khác vào cuối tháng 6.

Lòng trung thành hay nỗi sợ hãi?

Ông Tập nhiều lần nhấn mạnh với các quan chức PLA về tầm quan trọng của lòng trung thành với lý tưởng, gắn lòng trung thành của họ với các mục tiêu hiện đại hóa quân đội và ảnh hưởng toàn cầu của Đảng Cộng sản. Tuy nhiên, tần suất các đợt thanh trừng này bộc lộ một mối lo ngại sâu sắc hơn: lòng trung thành trong quân đội không vững chắc như ông Tập mong đợi.

Việc các quan chức cấp cao của CMC bị cách chức đặt ra nghi vấn, liệu các lãnh đạo quân đội cấp cao của Trung Quốc có hoàn toàn đồng thuận với tầm nhìn của ông Tập Cận Bình hay không.

Các phe phái trong quân đội có thể vẫn phản kháng việc tập trung quyền lực của ông Tập với tư cách là chủ tịch CMC. Hoặc rất có thể, tham nhũng đã trở nên phổ biến đến mức ngay cả những đồng minh của ông Tập cũng phải bị cách chức.

Ke Jianwen, một học giả tại Đại học Quốc gia Chengchi ở Đài Loan, nói với tờ Lianhe Zaobao của Singapore ngày 27/06 rằng, đợt thanh trừng mới nhất trong quân đội có thể liên quan đến cả hối lộ và phe phái chính trị.

Ông nhận định, tướng Miao, Li và Phó Chủ tịch CMC He Weidong -- người không xuất hiện công khai kể từ tháng 3 -- có thể liên quan đến cùng một phe cánh nội bộ.

Hệ thống lãnh đạo mong manh

Hệ quả của các đợt thanh trừng này đã vượt ra khỏi vấn đề chính trị nội bộ. Một quân đội mà ở đó, những lãnh đạo cao nhất, bao gồm các thành viên CMC, luôn bị giám sát và cải tổ thì quân đội đó có nguy cơ mất đi sự gắn kết và hiệu quả hoạt động. Đối với một quốc gia đang khao khát trở thành siêu cường, sự bất ổn như vậy có thể gây ra những hậu quả trên diện rộng.

Hơn nữa, việc sa thải những nhân vật như nhà khoa học Liu, một phó giám đốc kỹ thuật trong chương trình hạt nhân của Trung Quốc, để lộ những điểm yếu tiềm tàng trong các lĩnh vực quan trọng.

Sự tồn tại của tham nhũng hoặc bất đồng ở những cấp cao như vậy không nói lên điều gì tích cực về tính toàn vẹn của các năng lực chiến lược của Trung Quốc.

Thế tiến thoái lưỡng nan của nhà lãnh đạo độc tài

Việc ông Tập củng cố quyền lực một cách mạnh mẽ có thể đảm bảo sự kiểm soát trong ngắn hạn, nhưng nó cũng hé lộ những rủi ro tiềm ẩn của việc tập trung quyền lực. Một hệ thống dựa vào các cuộc thanh trừng để duy trì trật tự là một hệ thống thiếu sự ổn định cơ hữu.

Hiện các nhà quan sát đang đặt câu hỏi, liệu ông Tập có thể duy trì cách tiếp cận này trong bao lâu trước khi những rạn nứt trong quân đội của ông trở nên quá lớn đến mức không thể phớt lờ được.

Trong một bài bình luận hồi tháng 5 trên New York Times, Phillip C. Saunders và Joel Wuthnow thuộc Học viện Quốc phòng cho rằng, việc tiếp tục thanh trừng các tướng lĩnh quân đội cấp cao dấy lên nghi ngờ nghiêm trọng về sự tin cậy của ông Tập đối với các tướng lĩnh của ông.

Trong bài viết, các tác giả cho rằng, hành động này cho thấy sự không chắc chắn về khả năng của Quân Giải phóng Nhân dân (PLA) trong việc thực hiện các hoạt động phức tạp và "điều này có thể làm giảm khao khát chiến tranh của ông", tạo cơ hội cho Đài Loan và Hoa Kỳ có thời gian quý báu để củng cố khả năng phòng thủ.

Vấn đề cần được chú ý không chỉ là việc các cá nhân bị cách chức mà còn phải xem xét những ảnh hưởng lớn hơn đối với tương lai quân sự và chính trị của Trung Quốc.

Có thể ông Tập đang siết chặt quyền lực, nhưng cũng có thể hệ thống đang gặp khó khăn trong việc duy trì sự gắn kết dưới sức nặng của những mâu thuẫn nội tại.

Câu trả lời cho những câu hỏi này sẽ không chỉ định hình quỹ đạo phát triển của Trung Quốc mà còn ảnh hưởng đến vai trò của quốc gia này trên trường quốc tế.