Tác giả: Wu Qiaoxi | 2025-08-18

Trong bối cảnh nhu cầu máy bay không người lái toàn cầu ngày càng gia tăng, Nhật Bản đang sử dụng viện trợ ngoại giao để củng cố vị thế trong ngành công nghiệp này.

Chương trình OSA của Nhật Bản cung cấp miễn phí cho các quốc gia thân thiện những mẫu máy bay không người lái cỡ nhỏ và trung bình, phục vụ các nhiệm vụ như tuần tra trên biển hay vận chuyển hậu cần ứng phó thảm họa, theo Nikkei đưa tin tháng 8.

Dù các lô hàng ban đầu được viện trợ không tính phí, mục tiêu lâu dài của Tokyo là gây dựng thị trường khách hàng tiềm năng và thúc đẩy hoạt động bán hàng đối với các quốc gia lo ngại về rủi ro an ninh mạng từ thiết bị sản xuất tại Trung Quốc.

Chính phủ Nhật Bản đã xây dựng một danh mục máy bay không người lái với sự đóng góp từ khu vực tư nhân, liệt kê khoảng 20 mẫu, bao gồm: SOTEN (máy bay không người lái cỡ nhỏ) của ACSL, PD6B-Type3 (máy bay vận tải cỡ lớn) của Prodrone và Terra Dolphin 4300 (máy bay cánh cố định) của Terra Labo. Giới chức Nhật Bản khẳng định các mẫu máy bay này được ưa chuộng nhờ công nghệ tiên tiến.

Khởi động từ năm 2023, chương trình OSA khác biệt với các hình thức viện trợ phát triển truyền thống, được thiết kế rõ ràng nhằm đối phó với sự hiện diện quân sự ngày càng gia tăng của Trung Quốc trong khu vực.

Theo Bộ Ngoại giao Nhật Bản, OSA được triển khai “nhằm ngăn chặn những nỗ lực đơn phương thay đổi hiện trạng bằng vũ lực, bảo đảm hòa bình và ổn định cho khu vực Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương, đồng thời tạo dựng một môi trường an ninh thuận lợi cho Nhật Bản”. Chương trình này cung cấp thiết bị và hỗ trợ vật chất cho các quốc gia cùng chí hướng “với mục tiêu tăng cường năng lực an ninh và răn đe”.

Viện trợ cho 8 quốc gia

Thông qua OSA, trong năm tài khóa 2025, Nhật Bản dự kiến cung cấp thiết bị quốc phòng, trong đó có máy bay không người lái, cho tám quốc gia: Thái Lan, Tonga, Đông Timor, Indonesia, Malaysia, Papua New Guinea, Philippines và Sri Lanka, theo Kyodo News đưa tin hồi tháng 6.

Động thái này là một phần trong nỗ lực từng bước dần đưa thêm nhiều quốc gia tham gia chương trình “để giúp duy trì sự ổn định ở khu vực Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương”, Bộ Ngoại giao nước này cho biết, theo một báo cáo của Japan Times vào tháng 6.

Trước thềm Hội nghị Cấp cao ASEAN năm nay, Nhật Bản sẽ bàn giao 14 máy bay không người lái sản xuất trong nước cho Malaysia. Tháng 5, Tokyo cũng đã mời binh sĩ Malaysia tham gia khóa huấn luyện kéo dài một tuần để đảm bảo khả năng vận hành và bảo dưỡng hiệu quả.

Hợp tác với Đài Loan

Đài Loan cũng góp phần thúc đẩy nỗ lực này nhằm tăng cường an ninh khu vực.

Liên minh Cơ hội Kinh doanh Quốc tế Máy bay Không người lái Đài Loan Excellence (TEDIBOA) đang phối hợp cùng doanh nghiệp Nhật Bản mở rộng ra thị trường toàn cầu và xây dựng chuỗi cung ứng độc lập với Trung Quốc. Việc sử dụng máy bay không người lái của Trung Quốc tiềm ẩn nguy cơ về an ninh mạng, bà Chuang Hsiu-mei – Phó Tổng giám đốc Tập đoàn Phát triển Công nghiệp Hàng không Vũ trụ Đài Loan, kiêm Giám đốc điều hành TEDIBOA – cho biết với Nikkei hồi tháng 7.

“Thế giới đang dần hình thành nhận thức chung” về việc xây dựng hệ thống sản xuất bên ngoài Trung Quốc, bà nhận định.

Tuy nhiên, Nhật Bản vẫn phải đối mặt với nút thắt lớn trong việc xây dựng ngành công nghiệp máy bay không người lái độc lập, khi Trung Quốc giữ vị thế thống trị trong sản xuất máy bay và linh kiện. Theo báo cáo của Berg Insight vào tháng 4, hãng DJI của Trung Quốc chiếm khoảng 70% thị phần toàn cầu năm 2024.

Bên cạnh đó, các biện pháp hạn chế xuất khẩu linh kiện máy bay không người lái mà Trung Quốc áp đặt trong năm nay với lý do an ninh quốc gia càng cho thấy sự mong manh của chuỗi cung ứng hiện tại.

Chi tiêu tham vọng

Song song với đó, Nhật Bản đang tìm đến nguồn cung nước ngoài để nhanh chóng lấp đầy những khoảng trống về năng lực. Trong năm tài khóa 2025, Tokyo đã phân bổ 41,5 tỷ yên (tương đương 281,4 triệu USD) để mua máy bay không người lái MQ-9B Sea Guardian do Mỹ sản xuất.

Theo tin của tờ Mainichi đăng tải vào tháng 8, Nhật Bản dự kiến chi hơn 100 tỷ yên (tương đương 678 triệu USD) trong năm tài khóa 2026 để mua thêm máy bay không người lái. Chiến lược mua sắm được nhấn mạnh là “ưu tiên số lượng hơn chất lượng”, điều này có thể dẫn tới việc Nhật Bản lựa chọn Bayraktar TB2 của Thổ Nhĩ Kỳ – mẫu vũ khí đã chứng minh hiệu quả trong cuộc chiến Nga – Ukraine.

Nhật Bản cũng được cho là đang nghiên cứu khả năng sử dụng kết hợp TB2 với mẫu Heron MK II của Israel, do hai loại có thế mạnh bổ trợ lẫn nhau.

Một số hình ảnh lan truyền trực tuyến cho thấy mẫu Heron gắn logo Kawasaki Heavy Industries trong các chuyến bay thử nghiệm tại sân bay Shirahama.

Trong bối cảnh nhu cầu toàn cầu tăng vọt, ngành công nghiệp máy bay không người lái của Nhật Bản dự kiến đạt doanh thu 498,7 tỷ yên (3,4 tỷ USD) trong năm tài khóa 2025 và vượt 1 nghìn tỷ yên (6,8 tỷ USD) vào năm 2030, tức tăng gấp đôi chỉ trong vòng 5 năm.

“Ngoại giao máy bay không người lái” của Nhật Bản vừa phục vụ mục tiêu an ninh, vừa thúc đẩy lợi ích kinh tế. Tokyo kỳ vọng tạo dựng môi trường thuận lợi hơn ở khu vực Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương. Thành công của chiến lược này phụ thuộc vào khả năng giảm sự phụ thuộc vào Trung Quốc và củng cố vị thế vững chắc trên thị trường máy bay không người lái toàn cầu.