Tác giả: Chen Meihua | 2025-11-04

Đợt thanh trừng mới nhất đối với các tướng lĩnh quân đội Trung Quốc khiến giới quan sát nỗ lực lý giải động cơ của nhà lãnh đạo Tập Cận Bình.

Tại Hội nghị Toàn thể lần thứ Tư Ban Chấp hành Trung ương khóa XX Đảng Cộng sản Trung Quốc, ban này đã thông qua việc khai trừ 9 tướng lĩnh vì vi phạm nghiêm trọng kỷ luật và pháp luật. Trong số này có cựu Phó Chủ tịch QUTW He Weidong và Miao Hua, nguyên Cục trưởng Cục Công tác Chính trị, QUTW.

Ban chấp hành Trung ương đã bổ nhiệm cựu Ủy viên QUTW Zhang Shengmin làm Phó Chủ tịch QUTW, dù ông không được vào Bộ Chính trị đầy quyền lực.

Zhang từng phục vụ trong Quân khu Lanzhou và có thời gian dài công tác trong Lực lượng Tên lửa. Những sĩ quan bị khai trừ khác gồm các chỉ huy cấp cao thuộc Cục Công tác Chính trị, Trung tâm Chỉ huy Tác chiến Liên hợp, Bộ Tư lệnh Chiến khu Đông và Lực lượng Tên lửa.

He Weidong là người có cấp bậc cao nhất trong số này, đồng thời là Phó Chủ tịch QUTW đầu tiên trong gần 6 thập kỷ bị thanh trừng khi vẫn đương chức.

Ông Tập đã sa thải các quan chức cấp cao khác hồi tháng 6.

Thanh trừng những nười trung thành với ông Tập

Một điểm chung của những vị tướng của Quân Giải phòng Nhân dân (PLA) là phần lớn họ đều được thăng tiến nhờ sự bảo trợ của ông Tập và thăng chức nhanh chóng trong nhiệm kỳ của ông.

Việc họ bị sa thải cho thấy tham nhũng vẫn ăn sâu trong PLA, theo Chi Yue-yi, nhà nghiên cứu thuộc Ban Chính trị, Quân sự và Tác chiến Trung Quốc, Viện Nghiên cứu Phòng vệ và An ninh Quốc gia Đài Loan, nói với Focus.

“Điều này cũng chứng tỏ vị thế rất vững chắc của Tập Cận Bình trong quân đội”, ông nói thêm.

Một bài xã luận ngày 18/10 của Nhật báo PLA mô tả “các vấn đề tham nhũng của He Weidong, Miao Hua, He Hongjun và những người khác là sự lên men và biến dị của ảnh hưởng độc hại do Guo Boxiong và Xu Caihou để lại”, Chi nói.

Ông Tập đã loại bỏ Guo và Xu – đều là cựu phó chủ tịch QUTW – vì tham nhũng quy mô lớn vào năm 2015, và cụm từ này ám chỉ di sản tham nhũng của họ vẫn tiếp tục tái hiện trong quân đội.

Vụ việc “không đơn thuần là vấn đề tham nhũng, mà là vấn đề chính trị – liên quan đến lòng trung thành, bè phái và việc xây dựng các căn cứ quyền lực cá nhân”, Chi nói.

Tranh luận về quyền lực của ông Tập

Việc thanh trừng 9 tướng lĩnh, theo Chi, “cho thấy quyền lực của Tập Cận Bình trong quân đội là không thể lay chuyển”, với việc ông Tập duy trì quyền kiểm soát chặt chẽ các quyết định then chốt và “không ai dám công khai thách thức ông”.

Shen Ming-shih, nhà nghiên cứu tại Viện Nghiên cứu Phòng vệ và An ninh Quốc gia Đài Loan, lại có quan điểm khác.

Ông Tập là người đã thăng chức cho cả 9 vị tướng này, khiến một số cựu đảng viên kỳ cựu lập luận rằng ông phải chịu trách nhiệm và thậm chí nên “bị buộc từ chức Chủ tịch QUTW”, Shen nói với Focus.

Họ lo ngại rằng nếu ông Tập tiếp tục con đường hiện tại, “Đảng Cộng sản – và có lẽ cả đất nước – sẽ sụp đổ”, Shen cho biết.

Ông Tập gần đây đã ủy quyền nhiều hơn, có thể vì lý do sức khỏe, trong đó Tướng Zhang Youxia hiện chỉ đạo các công việc quân sự và có những bước đi chống lại những tướng lĩnh có liên hệ với phe ông Tập, Shen nói thêm.

Việc thăng chức Zhang Shengmin cho thấy vai trò then chốt của ông trong chiến dịch chống tham nhũng mới nhất của quân đội, theo Shen.

Việc vắng mặt đại diện quân đội trong danh sách mới các Ủy viên dự khuyết Ban Chấp hành Trung ương cho thấy ông Tập ngày càng mất lòng tin vào thế hệ sĩ quan trẻ của PLA, Giám đốc Cục An ninh Quốc gia Đài Loan Tsai Ming-yen nói với Thông tấn xã Trung ương Đài Loan.

Sự tập trung quyền lực đầy rủi ro

Cấu trúc ngày càng thu hẹp của Quân ủy Trung ương có thể làm tăng nguy cơ ra quyết định phiến diện, Tsai nhận định.

Dù Zhang Shengmin trở thành Phó Chủ tịch Quân ủy Trung ương nhưng lại không có mặt trong Bộ Chính trị, cho thấy Bắc Kinh muốn hạn chế ảnh hưởng của ông và việc tập trung quyền lực như trường hợp của He Weidong, Chi nói.

Trong một bài viết cho Nikkei Asia, phóng viên cao cấp Katsuji Nakazawa nhận định rằng “các thành viên chủ chốt trong cái gọi là ‘phe Phúc Kiến’ của Tập Cận Bình trong PLA đều đã bị thanh trừng”.

“Phe Phúc Kiến” từng là nòng cốt quyền lực của ông Tập trong quân đội, nhưng giờ ông đã loại bỏ toàn bộ những người phụ trách chiến lược Đài Loan.

Phần lớn các sĩ quan này thuộc Bộ Tư lệnh Chiến khu Đông, Chi nói, đồng thời không đồng ý với nhận định rằng đợt thanh trừng có liên quan đến sự do dự trong việc tấn công Đài Loan.

“Nhìn chung, Tập vẫn nắm quyền tối cao, đặc biệt là đối với quân đội. Để đạt được tiến triển mang tính quyết định trong việc thực hiện Kế hoạch 5 năm lần thứ 15 (2026–2030) đúng tiến độ, Tập Cận Bình sẽ tiếp tục nắm quyền cho đến năm 2030 và sẽ không chuyển giao cho người khác”, Chi nói.