Oleh Zarak Khan | 2025-09-15

Peletakan jawatan Perdana Menteri Nepal, K.P. Sharma Oli, selepas beberapa hari pergolakan berbahaya, telah mencetuskan semula perdebatan mengenai orientasi dasar luar negara dan pengaruh China yang semakin meningkat di negara Himalaya itu.

Bantahan yang tercetus pada 8 September kerana rasuah, keadaan ekonomi yang memburuk dan larangan media sosial yang dikecam meluas menyebabkan lebih 70 orang terbunuh dan ratusan lagi cedera.

Kemelut itu memuncak dengan peletakan jawatan Oli pada 9 September, pembubaran parlimen dan pelantikan bekas ketua hakim negara, Sushila Karki sebagai perdana menteri sementara untuk mengetuai kerajaan sementara sehingga pilihan raya Mac.

Kepimpinan Nepal kini menghadapi cabaran yang lebih mendalam: sama ada mahu mengekalkan kecenderungan Oli yang pro-Beijing atau mengimbangi dasar luarnya, kata penganalisis.

Manfaat pilihan kedua, jika Nepal mematuhinya, akan melindungi kedaulatan negara dan mengelakkan risiko hutang, dalam kebanyakan pendapat.

Kecondongan pro-Beijing Oli dan tindak balas domestik

Nepal menduduki kedudukan sensitif yang strategik sebagai negara penampan antara China dan India, dan secara tradisinya telah berusaha untuk mengimbangi hubungan dengan jiran gergasinya.

Tetapi Oli telah menyimpang daripada kebiasaan

Beliau memilih China, bukannya India, untuk lawatan asing pertamanya selepas mengangkat sumpah keempatnya pada Julai. Dari segi sejarah, pemimpin Nepal mengutamakan lawatan ke India.

Pada bulan Disember, pegawai Nepal dan China menandatangani Perjanjian Rangka Kerja Iniiatif Jalur dan Jalan (BRI) yang dikemas kini, menghidupkan semula 10 projek ketersambungan, termasuk rangkaian kereta api, jalan raya dan tenaga. Oli memperoleh $41 juta dalam bentuk bantuan kewangan China.

The BRI ialah inisiatif China untuk membina infrastruktur global yang akan menyalurkan bahan mentah negara miskin ke China .

Dasar luar Oli menjana pergeseran dengan unsur masyarakat Nepal, jiran serantau dan rakan kerjasama Barat yang menganggapnya sebagai menundukkan kepentingan negara kepada Cita-cita strategik Beijing , kata pengkritik.

The Kathmandu Post, dalam editorial pada 7 September, sehari sebelum protes bermula, berkata bahawa Oli telah "meminggirkan India", negara rakan dari Barat dan Jepun dengan merapatkan hubungan Nepal dengan China -- satu anjakan yang dikatakan oleh akhbar itu boleh membawa "implikasi berpanjangan untuk dasar luar Nepal."

Oli menghadiri sidang kemuncak Pertubuhan Kerjasama Shanghai (SCO) baru-baru ini di Tianjin, China, dan perarakan Hari Kemenangan, 3 September di Beijing.

perarakan menjadi paparan kuasa ketenteraan China bersama rakan strategik seperti Rusia dan Korea Utara.

Kehadiran Oli di perarakan China telah "memantapkan Nepal dengan kukuh di kem anti-Barat, anti-AS dan anti-Jepun yang mana sukar bagi Nepal untuk melepaskan dirinya," kata Kathmandu Post.

Mencabar India, memanjakan China

Semasa perbincangan dengan Presiden China, Xi Jinping di luar SCO, Oli mengamalkan sikap yang lebih tegas terhadap India, mengesahkan semula tuntutan kedaulatan Nepal ke atas Lipulekh Pass, laluan perdagangan penting melalui negeri Uttarakhand, India.

Oli menyifatkan ia sebagai "wilayah kepunyaan Nepal," menurut kenyataan Kementerian Luar Nepal.

Pada 2020, kerajaan ketika itu Oli menolak laporan, termasuk dokumen Kementerian Pertanian yang bocor, yang mendakwa pencerobohan Chinadi atas tanah 36 hektar merentasi 10 kawasan sempadan. Siasatan selanjutanya mengesahkan pembinaan tanpa kebenaran di beberapa daerah sempadan, menurut laporan Khabarhub pada tahun 2023 yang memetik pegawai-pegawai kerajaan.

"Kebanyakan pembangkang [awam] berpunca daripada keputusan dasar luar yang dibuat secara tertutup, terutamanya yang dikaitkan dengan Beijing," Deepak Sharma, seorang aktivis politik yang berpangkalan di Kathmandu yang mengambil bahagian dalam protes baru-baru ini, memberitahu Focus.

"Ramai orang menentang mengambil pinjaman China yang besar dan tidak mampan, bimbang pergantungan hutang yang sama yang telah mencetuskan kejatuhan ekonomi Sri Lanka pada 2022," tambahnya.

Penglibatan Beijing dalam politik Nepal

China jelas bimbang dengan kehilangan seorang pemimpin mesra dengan mereka di Kathmandu.

Ia menggesa semua pihak untuk memulihkan keadaan "secepat mungkin," kata penganalisis tindakan menandakan pemantauan rapi Nepal pada masa India dan kuasa Barat mungkin berusaha untuk meneguhkan semula pengaruh di Kathmandu.

"Oli mempunyai hubungan yang agak rapat dengan China, jadi saya percaya ini pasti akan menarik perhatian yang lebih besar daripada China," Lin Minwang, seorang profesor dan naib dekan di Institut Pengajian Antarabangsa di Universiti Fudan di Shanghai, memberitahu South China Morning Post pada 10 September.

Sejak pemansuhan monarki Nepal pada 2008, China telah memupuk hubungan dengan parti politiknya, menjadikan mereka kunci kepada strategi Himalaya.

Semasa perebutan kuasa pada 2020 antara Oli dan Pushpa Kamal Dahal alias Prachanda, China menghantar delegasi kanan Parti Komunis ke Kathmandu untuk menjadi pengantara.

Walaupun Beijing menyebut misi itu sebagai pembina kestabilan, penganalisis tempatan melihatnya sebagai percubaan untuk merencana hasil politik.

"Campur tangan Beijing melanggar norma diplomatik konvensional," kata Hari Adhikari, seorang sarjana Nepal dalam hubungan Sino-Nepali, kepada Focus.

"Penglibatan langsungnya dalam politik domestik menandakan kesediaan untuk membentuk keputusan kepimpinan, menjejaskan kedaulatan Nepal," tambahnya.