Tác giả: Cheng Chung-lan và AFP | 2025-11-03

Tổng thống Ferdinand Marcos Jr. cảnh báo rằng "các hành động nguy hiểm và việc sử dụng công cụ cưỡng ép" ở Biển Đông đe dọa hòa bình và ổn định khu vực, đồng thời tái khẳng định yêu cầu về một bộ Quy tắc ứng xử hiệu quả và mang tính thực chất tại vùng biển tranh chấp.

Marcos đã có nhiều bài phát biểu tại Hội nghị thượng đỉnh ASEAN từ 26–28/10 tại Kuala Lumpur, hội nghị này bao gồm nhiều cuộc họp cấp cao với các đối tác đối thoại.

Trong bài phát biểu tại Hội nghị thượng đỉnh ASEAN-Mỹ ngày 26/10, Marcos bày tỏ quan ngại sâu sắc về các hành động gây nguy hiểm cho nhân viên Philippines và cản trở các hoạt động hợp pháp tại Biển Tây Philippines, truyền thông trong nước đưa tin. Khu vực này là một phần của Biển Đông, nằm trong vùng đặc quyền kinh tế của Philippines.

"Về Biển Đông, đáng tiếc là các sự cố tiếp tục xảy ra tại Biển Tây Philippines, đe dọa sinh mạng của nhân viên Philippines và gây nguy hiểm cho tàu thuyền, máy bay của chúng tôi", Marcos nói. "Các sự cố này bao gồm những hành vi điều động nguy hiểm và việc sử dụng cưỡng ép các công cụ, thiết bị nhằm can thiệp hoặc cản trở các hoạt động hợp pháp, thường lệ của Philippines tại vùng biển và không phận của chúng tôi, như được đảm bảo theo luật pháp quốc tế, đặc biệt là UNCLOS [Công ước Liên hợp quốc về Luật Biển]".

Tận dụng diễn đàn ASEAN, Marcos đã nêu lên trước các nước, đặc biệt là Mỹ, về việc người Philippines bị quấy rối trong khu vực. Mặc dù Marcos không nêu đích danh quốc gia nào trong toàn bộ bài phát biểu, một nguồn tin được Inquirer dẫn lời xác nhận ông ám chỉ Trung Quốc.

Marcos lên án việc Trung Quốc tuyên bố thiết lập “khu bảo tồn thiên nhiên” tại bãi cạn Scarborough, mà Philippines gọi là Bajo de Masinloc. Ông gọi động thái này là vi phạm chủ quyền của Philippines và quyền lợi của ngư dân địa phương.

"Những hành động như vậy không thể được che đậy dưới danh nghĩa bảo vệ môi trường biển, bởi chúng không có cơ sở hay hiệu lực pháp lý, [và] trắng trợn coi thường luật pháp quốc tế", ông nhấn mạnh.

Kêu gọi kiềm chế

Marcos kêu gọi tất cả các bên kiềm chế để giữ cho Biển Đông trở thành "vùng biển của hòa bình, ổn định và thịnh vượng". Ông nói thêm rằng "việc không kiềm chế các hành động khiêu khích và nguy hiểm sẽ càng đe dọa hòa bình và ổn định mà chúng ta đã cùng nhau xây dựng... trong nhiều năm qua".

Ông nhấn mạnh tầm quan trọng của hợp tác "không thể tồn tại song song với cưỡng ép", ví dụ như cơ chế cho phép ngư dân tiếp cận ngư trường truyền thống mà không bị can thiệp.

Marcos lặp lại các quan điểm này tại Hội nghị thượng đỉnh Trung Quốc-ASEAN ngày 28/10, với sự tham dự của Thủ tướng Trung Quốc Lý Cường.

Trong phát biểu của mình, ông Lý kêu gọi ASEAN duy trì "đoàn kết và tự cường" giữa bối cảnh ông mô tả là sự can thiệp bên ngoài ngày càng gia tăng trong khu vực.

Manila đã cáo buộc Trung Quốc sử dụng vòi rồng, đâm va tàu và triển khai dân quân biển quanh các thực thể mà Philippines đang kiểm soát tại vùng biển tranh chấp.

Đảm nhiệm vai trò Chủ tịch ASEAN

Ngày 28/10, Malaysia đã bàn giao chức Chủ tịch ASEAN cho Philippines. Nước này sẽ chính thức đảm nhiệm vai trò chủ tịch trong một năm 2026, với Biển Đông được dự kiến là trọng tâm trong chương trình nghị sự.

Thủ tướng Anwar Ibrahim đã trao búa chủ tọa một cách tượng trưng cho Marcos tại lễ bế mạc Hội nghị thượng đỉnh ASEAN ở Kuala Lumpur. "Ngày đầu tiên của năm 2026, ASEAN sẽ mở ra một chương mới", Anwar phát biểu.

Philippines là một trong bốn thành viên ASEAN, cùng với Brunei, Malaysia và Việt Nam, có yêu sách chồng lấn với Trung Quốc tại Biển Đông.

Một tòa án quốc tế năm 2016 đã bác bỏ yêu sách chủ quyền của Trung Quốc đối với hơn 80% diện tích vùng biển này.

Bộ quy tắc ứng xử và khủng hoảng Myanmar

Marcos cho biết Manila sẽ tiếp tục lập trường "kiên định, bình tĩnh và cứng rắn" trong việc thực hiện Tuyên bố về Ứng xử của các Bên ở Biển Đông năm 2002 và thúc đẩy bộ Quy tắc ứng xử “có thể quản lý hiệu quả hành vi của các bên trên biển".

ASEAN và Trung Quốc đang đàm phán một bộ Quy tắc ứng xử nhằm điều tiết hành vi tại khu vực biển tranh chấp, với mục tiêu đạt được thỏa thuận vào năm tới – hơn hai thập niên kể từ khi ý tưởng này được đề xuất lần đầu.

"Chúng ta sẽ đạt được những kết quả tích cực nếu cam kết hợp tác và tham gia một cách có ý nghĩa, đặc biệt tại Biển Đông", Marcos phát biểu tại Kuala Lumpur.

Giới ngoại giao cho rằng Manila có khả năng sẽ nhấn mạnh vấn đề an ninh hàng hải, đồng thời tìm cách ngăn chặn leo thang xung đột và thúc đẩy hợp tác về an toàn biển và quyền đánh bắt. Trong vai trò Chủ tịch, Philippines sẽ dẫn dắt các cuộc thảo luận về phản ứng của khối đối với khủng hoảng chính trị ở Myanmar và các nỗ lực bổ nhiệm một phái viên thường trú tới Myanmar.

"Điều quan trọng là chính phủ Philippines không để vấn đề Biển Đông lấn át các ưu tiên khác của ASEAN", Mustafa Izzuddin, nhà phân tích quốc tế tại Solaris Strategies Singapore, nhận định với AFP.