Ayon sa Focus at AFP | 2025-07-09

Isang taon matapos ang malawakang mga protesta na nagpatalsik sa matagal nang pinuno ng Bangladesh na si Sheikh Hasina, nagsagawa ang bansa ng matinding geopolitical na muling pagkakahanay na binalaan ng mga analyst na maaaring ikasangkot ng Dhaka sa isang delikadong tunggalian ng mga makapangyarihang bansa.

Ginawang malinaw ang pagbabago, na pinangunahan ng pansamantalang pinuno at Nobel Peace Prize winner na si Muhammad Yunus, noong Marso nang talikuran niya ang nakagawian at pinili ang Beijing, hindi ang Delhi, para sa kanyang unang pagbisita ng estado. Doon, nakakuha si Yunus ng $2.1 bilyon sa mga pautang, pamumuhunan at mga grant, ayon sa ulat ng Dhaka Tribune noong Marso.

Naghatid din ang pagbisita sa Beijing ng premyo: isang $400 milyon na deal para gawing moderno ang Mongla Port ng Bangladesh, na nagbibigay sa Tsina ng isa pang estratehikong puwesto malapit sa hilagang-silangan na koridor ng India -- isang lugar na itinuturing ng New Delhi na mahalaga sa pambansang seguridad nito.

Sa simboliko at estratehikong pananaw, naghudyat ang paglalakbay ng pag-alis ng Dhaka mula sa ilang dekada nitong pagbabalanseng kilos sa pagitan ng India at Tsina, habang umaasim ang ugnayan sa New Delhi.

"Marahil hindi pa nakaranas ng ganitong katinding tensyon ang relasyon ng India-Bangladesh," sinabi ni Praveen Donthi ng International Crisis Group sa AFP noong Hulyo 7.

May matinding hinanakit sa Dhaka sa sinapit ng takas na dating prime minister na si Hasina, na nakatakas sa isang pag-aalsa na pinamunuan ng mga estudyante sa pamamagitan ng helicopter noong Agosto at lumipad patungong New Delhi, habang libu-libong mga nagpoprotesta ang lumusob sa kanyang palasyo.

Sinabi ni Yunus na "nailipat sa India" ang galit ng taumbayan sa karamihang-Muslim na Bangladesh dahil sa pagbibigay ng kanlungan ng pamahalaang Hindu nationalist ng New Delhi kay Hasina.

Lumabag si Hasina, 77, sa mga utos ng extradition na dumalo sa paglilitis ng kanyang mga krimen laban sa sangkatauhan. Hinatulan na siya in absentia ng korte ng Bangladeshi para sa contempt of court na may sentensiyang anim na buwang pagkakakulong.

Tinanggihan ng New Delhi mula noon ang mga kahilingan ng Dhaka para sa kanyang extradition.

'Isang bagong yugto'

Sinabi ng pansamantalang gobyerno ng Bangladesh na nakatutok pa rin ito sa pagbuo ng demokratikong pinagkakasunduan; gayunpaman, sumulong nang todo bilis ang pagbabago ng patakarang panlabas nito.

Sa kanyang pagbisita sa Beijing, idineklara ni Yunus na pumasok sa "bagong yugto" ang relasyon sa Tsina, ayon sa state media ng Tsina na Xinhua News Agency.

Iminungkahi pa niya na maaaring maging "karugtong ng ekonomiya ng Tsina" at pandagat na lagusan para sa mga “walang daungang-dagat” na hilagang-silangang estado ng India ang Bangladesh — isang pahayag na malawakang itinuring na mapanghamon sa India.

Samantala, pampublikong sumalungat sa kalayaan ng Taiwan ang administrasyon ni Yunus noong Marso, na siyang unang pagkakataon na ginawa ito ng isang gobyerno ng Bangladesh.

"Sabik" ang Tsina na makipagtulungan sa susunod na halal na pamahalaan na may “katapatan, katatagan, pagmamahal, at malasakit,” sabi ni Mirza Fakhrul Islam Alamgir, isang mataas na opisyal sa Bangladesh Nationalist Party (BNP), ang malamang na frontrunner sa halalan sa susunod na taon, sinabi ng AFP sa artikulo nitong Hulyo 7.

Nagpalawak na ng militar at diplomatikong ugnayan sa Beijing ang Bangladesh sa mga nakalipas na taon.

Ayon sa Swedish think tank na SIPRI, nag-supply ang Tsina ng 72% ng mga armas ng Bangladesh sa pagitan ng 2019 at 2023, kabilang ang mga submarino na naka-istasyon ngayon sa BNS Sheikh Hasina naval base na itinayo ng Tsina — na ngayo’y pinangalanang BNS Pekua.

Pinasinayaan noong 2023, kayang magdaong ng anim na submarino at walong barkong pandigma nang sabay-sabay ang base.

Dagdag pa sa pagkabalisa sa rehiyon, umabot na rin sa mga kasosyo sa seguridad bukod pa sa Tsina ang bagong pagkakahanay ng Dhaka.

Noong Hunyo, nagsagawa ng trilateral talks ang mga opisyal mula sa Bangladesh at archrival ng India na Pakistan sa mga kasamahan mula sa host na Tsina, kung saan inihayag ng ministeryong panlabas ng Beijing ang mga bagong programa ng kooperasyon sa kalakalan, industriya, edukasyon, at agrikultura.

‘Taksil na kumunoy’

Ngunit nagdadala ng mga panganib ang pagmamadali patungo sa Tsina, sinabi ng mga analyst.

"Maaaring ipinagpalit lang ng Bangladesh, sa kanyang mabilis na geopolitical gambit, ang isang maselan na mahigpit na lubid para sa taksil na buhangin," isinulat nina Wahiduzzaman Noor at Samantha Wong sa The New Atlanticist noong Mayo, na itinatampok ang mga madiskarteng panganib ng pagyakap ng Dhaka sa Tsina.

Bagama’t nakinabang ang Bangladesh sa mga pamumuhunan ng Tsina, maraming proyektong Belt and Road Initiative (BRI) ang binatikos dahil sa labis na gastos at kakulangan ng kalinawan.

Isang pandaigdigang proyektong imprastraktura na pinondohan ng Tsina ang BRI, na naglalayong padaliin ng mga mahihirap na bansa ang pag-export ng mga hilaw na materyales sa Tsina.

Ang Tsina ngayon ang pangalawang pinakamalaking nagpapautang na bansa sa Bangladesh pagkatapos ng Japan, na may kabuuang disbursement mula noong 1975 na umabot sa $7.5 bilyon, iniulat ng The Daily Star noong Enero.

Samantala, hinigpitan ng New Delhi ang mga panuntunan sa kalakalan na nakakaapekto sa mga export ng Bangladeshi at dinagdagan ang aktibidad ng militar malapit sa hangganan.

Nananatiling malamig ang mga relasyon: nagbunga lamang ng kaunting senyales ng pagkakasundo ang matagal nang naantalang pagpupulong noong Abril sa pagitan nina Yunus at Prime Minister ng India na si Narendra Modi.

Bagama't maaaring magpataas sa pandaigdigang imahe ng Bangladesh ang pag-abot ni Yunus sa Tsina, nagbabala ang mga kritiko na ang pansamantalang gobyerno -- na tumatakbo nang walang nahalal na parlamento -- ay walang mandato para sa gayong malawakang pagbabago sa patakarang panlabas.

Nahaharap ang Bangladesh ngayon sa isang mahalagang pagpipilian: ipagpatuloy ang pagpapalalim ng relasyon nito sa Tsina at ipagsapalaran ang higit pang panrehiyon na pagbubuklod, o muling isaayos ang patakarang panlabas nito upang mapanatili ang isang mas balanseng estratehikong postura.