Tác giả: Shirin Bhandari | 2025-05-06

Sau nhiều năm tạm ngừng, Trung Quốc lại tiếp tục phát sóng lời thú tội của các công dân nước ngoài đang bị giam giữ.

Một báo cáo chi tiết của tổ chức phi chính phủ về nhân quyền Safeguard Defenders đã mô tả cách cảnh sát Trung Quốc có được những lời thú tội theo kịch bản để cung cấp cho các bản tin truyền hình, thường là sử dụng biện pháp cưỡng ép.

Điều này từng khiến các nhà quản lý ở Vương quốc Anh, Úc và một số khu vực ở Châu Âu thu hồi giấy phép phát sóng đối với mạng Truyền hình Toàn cầu Trung Quốc (CGTN) và Đài Truyền hình Trung ương Trung Quốc (CCTV). Trung Quốc đã dừng phát sóng các lời thú tội tương tự sau vụ bắt giữ doanh nhân Đài Loan Morrison Li vào năm 2019.

Tuy nhiên, Trung Quốc đã sử dụng lại chiến thuật này, thể hiện qua các cáo buộc gần đây đối với ba công dân Philippines về tội làm gián điệp. Ngày 3/4, chính quyền Trung Quốc đã bắt giữ David Servanez, Albert Endencia và Nathalie Plizardo với cáo buộc liên quan hoạt động gián điệp.

Truyền thông nhà nước Trung Quốc cho biết, một người tên là "Richie Herrera" đã chiêu mộ ba công dân Philippines này để thu thập thông tin quân sự cho tình báo Philippines. Hai kênh truyền hình nhà nước Trung Quốc là CCTV-13 và CCTV-4, đã phát sóng những lời thú tội của họ. Trong các bản tin này, những người bị giam giữ đã thừa nhận là gián điệp.

Các quan chức Trung Quốc đã cáo buộc tình báo Philippines nhắm vào các khu quân sự của Trung Quốc và gửi đi các đoạn video nhạy cảm từ năm 2021.

Theo truyền thông nhà nước Trung Quốc, Herrera đã đào tạo từ xa và trả lương hàng tháng cho ba nghi phạm này, đồng thời đưa ra các mức thưởng bằng tiền dựa trên thông tin tình báo mà họ gửi về. Vị trí cư trú của Herrera vẫn chưa được công bố.

Đầu trùm mũ đen và còng tay

Tuy nhiên, những lời thú tội này "dường như được soạn thảo trước, cho thấy rằng, những phát ngôn này không được nói ra một cách tự nguyện", Hội đồng An ninh Quốc gia Philippines (NSC) nêu quan điểm vào ngày 5/4.

Theo NSC, những công dân này từng là các học giả, không có lý lịch liên quan quân đội, tham gia vào chương trình hợp tác giữa tỉnh Palawan, Philippines và tỉnh Hải Nam, Trung Quốc. Họ đã đáp ứng được các điều kiện an ninh của nhà chức trách Trung Quốc trước khi đến nơi, cơ quan này cho biết.

Các video thú tội cũng đã xuất hiện trên các kênh tin tức địa phương và nền tảng trực tuyến tại Philippines.

Các đoạn video cho thấy những người bị giam giữ bị cảnh sát áp giải. Họ bị còng tay và trùm đầu bằng mũ đen. Các nhà chức trách đã buộc họ ký vào các tài liệu bằng tiếng Trung, mặc dù tiếng Trung không phải là ngôn ngữ mẹ đẻ của họ.

Trong bản tin năm phút, một người dẫn chương nói rằng những người bị giam giữ này "đe dọa an ninh quốc gia của Trung Quốc", phản ứng như thể những cáo buộc này là sự thật.

Hội đồng thanh niên Palawan đã kêu gọi chính phủ bảo vệ những người Philippines bị giam giữ thông qua kênh ngoại giao, mô tả các cựu học giả của tỉnh này là "đang trong tình thế bất lợi ở nước ngoài, bị cáo buộc làm gián điệp và bị xét xử không phải tại các tòa án công khai mà qua các trang tin của truyền thông nhà nước".

Bộ Ngoại giao Philippines đã cam kết hỗ trợ pháp lý và kêu gọi Trung Quốc tôn trọng quy trình tố tụng và các quyền của những người bị giam giữ.

Phương thức quen thuộc

Safeguard Defenders đã phân tích hơn 100 video thú tội và đưa ra cách các nhà chức trách Trung Quốc soạn kịch bản và dàn dựng những lời thú tội này. Họ hướng dẫn những người bị giam giữ về trang phục, cách phát ngôn và cử chỉ.

Trong bản tin, Servanez thừa nhận bằng tiếng Quan Thoại: "Mặc dù chính phủ Trung Quốc đã tạo điều kiện cho tôi có một môi trường sống tốt, nhưng tôi đã làm những việc có hại cho lợi ích của Trung Quốc. Tôi hối hận về những gì mình đã làm".

"Nếu có ai đó đã làm những việc giống như tôi, tôi sẽ thuyết phục họ đầu thú với nhà chức trách Trung Quốc", Endencia nói trong video bằng tiếng Anh.

Video kết thúc bằng một cảnh báo dành cho người nước ngoài rằng, họ không được tham gia vào hoạt động gián điệp tại Trung Quốc.

Trình tự này giống như các vụ việc trước đây, điển hình là vụ giam giữ hai công dân Canada tại Trung Quốc từ năm 2018 đến năm 2021.

Khi được phân tích kỹ lưỡng, các lời thú tội này đều theo một phương thức giống nhau: thừa nhận tội lỗi, bày tỏ lòng biết ơn đối với Trung Quốc và cảnh báo người khác. Không có bằng chứng cụ thể hoặc giải thích chi tiết về tội danh bị cáo buộc.

Safeguard Defenders cho rằng, bản tin này là "một ví dụ khác về ngoại giao con tin của Trung Quốc, nơi công dân nước ngoài bị sử dụng như những quân trong các cuộc tranh chấp địa chính trị của Bắc Kinh".

Lời thú tội của những người bị giam giữ trong bản tin thể hiện sự hối hận và hình ảnh tích cực về Trung Quốc. Tuy nhiên NSC cho rằng những lời thú tội này là sự sắp đặt. Cơ quan này chỉ ra rằng, bản tin có đề cập đến "Cục Tình báo gián điệp Philippines" trong khi nó không hề tồn tại trên thực tế.

Căng thẳng leo thang

Trong tuyên bố ngày 5/4, NSC cho rằng những vụ bắt giữ này "có thể được coi là sự trả đũa cho một loạt các vụ bắt giữ hợp pháp các gián điệp và đồng phạm người Trung Quốc".

Chính quyền Philippines đã bắt giữ ít nhất 12 công dân Trung Quốc trong ba tháng qua vì nghi ngờ hoạt động gián điệp, cáo buộc họ đã thu thập trái phép thông tin nhạy cảm về các trại quân sự và cơ sở hạ tầng quan trọng, có thể phá hoại an ninh quốc gia và quốc phòng của Manila.

Trong khi các cuộc điều tra về những cáo buộc gián điệp vẫn đang diễn ra, các nhà quan sát vẫn tập trung vào những yếu tố ảnh hưởng đến ổn định khu vực và quan hệ Trung Quốc - Philippines.

Người phát ngôn của Bộ Ngoại giao Philippines, Teresita "Tess" Daza, xác nhận rằng lãnh sự quán Philippines tại Quảng Châu đang tiến hành những hỗ trợ cần thiết, bao gồm hỗ trợ pháp lý và ưu tiên quyền lợi của các công dân Philippines bị giam giữ.

Đại sứ Trung Quốc tại Philippines, Huang Xilia cho biết, phía lãnh sự quán đã làm việc với các cơ quan chức năng Trung Quốc về vấn đề này, bao gồm cả khả năng thăm thân nhân của gia đình.

Căng thẳng giữa hai quốc gia vẫn ở mức cao trong bối cảnh các tranh chấp ở Biển Đông vẫn đang diễn ra. Philippines cũng đang xem xét lại các luật chống gián điệp của mình và bày tỏ lo ngại về an ninh quốc gia.

Trong khi đó, Tổng thống Ferdinand Marcos Jr. vẫn tiếp tục thúc đẩy quan hệ an ninh với Hoa Kỳ, bao gồm việc đề xuất một thỏa thuận trị giá 5,6 tỷ USD để mua máy bay chiến đấu và tên lửa.