Nguồn: Focus và AFP | 2025-05-07

New Zealand đang tiến hành một sự chuyển mình toàn diện trong chiến lược quốc phòng khi cam kết tăng gần gấp đôi chi tiêu quân sự vào năm 2032 và ký kết thỏa thuận hợp tác quốc phòng đầu tiên với Philippines.

Những động thái này phản ánh sự quan ngại ngày càng tăng của Wellington về bối cảnh an ninh đang trở nên phức tạp ở khu vực Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương, đặc biệt khi Trung Quốc đang có những hành động cứng rắn hơn.

Ngày 7/4, Thủ tướng Christopher Luxon đã công bố Kế hoạch Năng lực quốc phòng (DCP) - một kế hoạch được chờ đợi từ lâu nay. Theo đó, chính phủ Newzealand cam kết tăng chi tiêu quốc phòng từ mức chỉ hơn 1% hiện nay lên 2% GDP trong năm tài chính giai đoạn 2032-2033.

Kinh phí là vấn đề cấp thiết

"Căng thẳng toàn cầu đang gia tăng nhanh chóng và New Zealand đã tăng cường vai trò trên trường quốc tế, nhưng chi tiêu quốc phòng hiện nay của chúng ta quá thấp", thủ tướng Luxon nói, đánh dấu một bước ngoặt của chính sách quốc phòng truyền thống, vốn không được cấp nhiều kinh phí của nước này.

Bộ trưởng Quốc phòng Judith Collins cũng nhấn mạnh tính cấp thiết của việc gia tăng ngân sách quốc phòng. "Không có an ninh kinh tế nếu không có an ninh quốc gia", bà nói.

Kế hoạch DCP vạch ra một cuộc hiện đại hóa toàn diện cho Lực lượng Phòng vệ New Zealand, bao gồm các khoản đầu tư vào những vũ khí tiên tiến, an ninh mạng, hệ thống giám sát, cũng như các loại máy bay và trực thăng thế hệ mới.

"Binh sĩ cần các trang thiết bị và điều kiện phù hợp để thực hiện nhiệm vụ của họ", bà Collins nêu quan điểm.

Một điểm đáng chú ý của kế hoạch này là những chiếc trực thăng hải quân SH-2G(I) Seasprite cũ của New Zealand sẽ được thay thế. Được công bố vào ngày 5/5, việc mua tám chiếc trực thăng mới với tổng chi phí 2 tỷ NZD (1,2 tỷ USD) là một trong những khoản chi lớn nhất gần đây của quốc gia này cho quốc phòng.

Bộ trưởng Collins cũng nhấn mạnh những tính năng của các thiết bị mới này.

"Các máy bay trực thăng mới có khả năng bay xa hơn và chở được tải trọng lớn hơn, bao gồm vũ khí, nhân sự và trang thiết bị -- tất cả đều rất quan trọng cho quốc phòng nhằm bảo vệ New Zealand và người dân New Zealand", bà cho biết.

Sự hiện diện 'không được hoan nghênh'

Kế hoạch mua thiết bị này được kỳ vọng là sẽ tăng cường đáng kể khả năng hoạt động của hải quân New Zealand, hỗ trợ các cuộc tuần tra hàng hải, cứu trợ thiên tai và các hoạt động chung.

Nỗ lực hiện đại hóa này sẽ tập trung vào các công nghệ quân sự mới nổi như máy bay không người lái, giám sát qua vệ tinh và hạ tầng an ninh mạng. Những công nghệ này rất quan trọng trong việc thích ứng với những thách thức quốc phòng đang thay đổi từng ngày.

Cam kết tăng cường tiềm lực quốc phòng của New Zealand diễn ra trong bối cảnh khu vực Thái Bình Dương đang đối mặt với môi trường an ninh ngày càng phức tạp.

Dù các quan chức tránh nêu tên các quốc gia cụ thể nhưng những nguyên nhân thúc đẩy sự chuyển hướng chiến lược này là rõ ràng. DCP xác định, việc Trung Quốc theo đuổi các mục tiêu chiến lược một cách cứng rắn và tầm ảnh hưởng ngày càng tăng của nước này ở Thái Bình Dương là những yếu tố then chốt định hình chiến lược của New Zealand.

Wellington trước đây từng bày tỏ quan ngại về các hành động của Bắc Kinh ở Biển Đông và các hoạt động của quốc gia này tại các đảo trong khu vực Thái Bình Dương.

Trong một cuộc phỏng vấn với 1News vào tháng 4, bà Collins đã thừa nhận sự phức tạp của mối quan hệ này. "Trung Quốc đã và vẫn đang là, một người bạn rất tốt của New Zealand", bà khẳng định. Tuy nhiên, Bộ trưởng Collins cũng chỉ ra rằng "đang có sự hiện diện ngày càng tăng, mà trong nhiều trường hợp, là không được hoan nghênh".

Nhận định kép này làm nổi bật phản ứng cân bằng khéo léo của New Zealand giữa quan hệ kinh tế và các yêu cầu về an ninh quốc gia.

Thỏa thuận chiến lược

Bên cạnh việc tăng cường năng lực quân sự của chính mình, New Zealand cũng đang tích cực củng cố quan hệ an ninh với các đối tác.

Trong chuyến thăm Manila hôm 30/4, bà Collins và các quan chức của hai nước đã ký kết thỏa thuận hợp tác quốc phòng đầu tiên trong lịch sử giữa hai nước.

Dù không phải là một hiệp ước phòng thủ chung nhưng thỏa thuận này sẽ tạo điều kiện cho việc huấn luyện quân sự chung, chia sẻ thông tin tình báo và hợp tác an ninh hàng hải giữa hai quốc gia.

Thỏa thuận này là động thái mới nhất của Manila trong bối cảnh quốc gia này đang tìm cách xử lý những căng thẳng đang gia tăng với Bắc Kinh và trong khu vực Biển Đông.

Việc New Zealand ký kết thỏa thuận về tình trạng của lực lượng thăm viếng -- cho phép [2 nước] triển khai quân đội trên lãnh thổ của nhau -- cho thấy sự tham gia nhiều hơn của quốc gia này trong khu vực Đông Nam Á và cam kết ổn định khu vực trong bối cảnh môi trường chiến lược được cho là đang bị "xấu đi".

Wellington coi khu vực này là cực kỳ quan trọng đối với an ninh và thương mại, đặc biệt là với vị trí của New Zealand ở cuối các chuỗi cung ứng toàn cầu.

Trong một bài viết trên The Interpreter năm 2024, Orson Tan, một nhà phân tích chính sách khu vực Châu Á - Thái Bình Dương, cho rằng, New Zealand phụ thuộc vào Đông Nam Á để duy trì ổn định thương mại và coi khu vực này là một "bức tường chống lại xung đột".

New Zealand 'cùng chia sẻ trách nhiệm'

Tầm quan trọng chiến lược này được phản ánh qua sự tham gia ngày càng tăng của Wellington trong các sáng kiến an ninh khu vực, bao gồm việc tăng cường tham gia vào các cuộc tập trận hải quân đa phương và các nhiệm vụ nhân đạo với các quốc gia ASEAN trong những năm gần đây.

Những động thái của New Zealand phản ánh xu hướng ngày càng nhiều các cường quốc tầm trung thích nghi với một khu vực Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương đầy biến động bằng việc chuẩn bị và hợp tác, theo nhận định của các nhà phân tích.

Bộ trưởng Collins cũng đưa ra nhận định góp phần củng cố thêm cho quan điểm này.

"Chỉ vì chúng ta nhỏ không có nghĩa là chúng ta không quan trọng", bà Collins nói và nhấn mạnh, New Zealand mong muốn đóng góp một vai trò có ý nghĩa ngay cả khi nước này không phải là một cường quốc lớn.

Sự thay đổi chiến lược của New Zealand cho thấy một cam kết sâu sắc hơn trong việc bảo vệ chủ quyền quốc gia, đồng thời đóng góp nhiều hơn vào sự ổn định khu vực. Điều đó chứng minh rằng, như lời thủ tướng Luxon, New Zealand có ý định "cùng chia sẻ trách nhiệm" trong khu vực.