Bài viết của Gia Phi Mạo | 2025-07-07

Trong kịch bản mô phỏng một cuộc xâm lược Đài Loan bởi Trung Quốc vào năm 2030, Đài Bắc đã lựa chọn không nổ súng trước – một quyết định làm nổi bật những nan đề chiến lược và áp lực trong việc ra quyết định mà hoàn toàn có thể trở thành hiện thực trong tương lai gần.

Cuộc diễn tập chiến tranh dạng bàn giấy, do giới dân sự tổ chức, quy tụ các cựu sĩ quan cấp cao đã nghỉ hưu đến từ Đài Loan, Hoa Kỳ và Nhật Bản, diễn ra tại Đài Bắc trong hai ngày 10 và 11/6

Kịch bản mô phỏng bốn cấp độ leo thang của hành động quân sự từ phía Trung Quốc đối với Đài Loan: quấy nhiễu, cưỡng ép, trừng phạt và cuối cùng là xâm lược toàn diện.

Tổng cộng có 9 tướng lĩnh và 8 trung tướng nghỉ hưu chia thành năm nhóm – đại diện cho Đài Loan, Hoa Kỳ, Nhật Bản, Trung Quốc và một nhóm kiểm soát – mỗi nhóm hành động theo lợi ích và học thuyết riêng.

Bối cảnh giả định vào năm 2030, khi nền kinh tế Trung Quốc suy giảm, trong khi giao lưu quân sự giữa Hoa Kỳ và Đài Loan gia tăng.

Dưới áp lực đó, Bắc Kinh quyết định chấm dứt "vấn đề Đài Loan" bằng biện pháp vũ lực. Tình huống bắt đầu khi các tàu Trung Quốc tiến vào vùng lãnh hải 12 hải lý của Đài Loan, chiếm đóng các đảo ngoài khơi làm bàn đạp, rồi bất ngờ đổ bộ đường biển vào bờ đông đảo chính.

Kịch bản kết thúc với việc lực lượng Đài Loan đẩy lùi được cuộc đổ bộ từ hướng đông của Trung Quốc.

Tuy nhiên, các quyết định ban đầu của nhóm Đài Loan đã vấp phải chỉ trích mạnh mẽ khi không nổ súng đáp trả hành vi xâm nhập lãnh hải và cũng không tiến hành tái chiếm đảo Đông Sa (Pratas), nằm cách Đài Loan 444km về phía tây nam – vốn được xem là "cánh cổng" kiểm soát eo biển Đài Loan.

Tướng Hồ Trần Bộ, cựu Tư lệnh Lục quân và là trưởng nhóm Đài Loan trong cuộc mô phỏng, giải thích rằng nhóm đã lựa chọn kiềm chế để tránh leo thang xung đột.

“Họ muốn chúng ta nổ súng trước, để có cái cớ tấn công. Nguyên tắc của chúng tôi là tránh khiêu khích, kiềm chế leo thang và giảm thiểu xung đột,” ông Hồ phát biểu trong buổi họp báo sau cuộc diễn tập ngày 11/6.

Ông Giới Trọng – nhà nghiên cứu tại Hiệp hội Dự báo Chiến lược – nhận định rằng nếu tàu Trung Quốc áp sát đất liền Đài Loan, việc khai hỏa là điều cần thiết.

Tuy nhiên, nếu họ chỉ lảng vảng gần ranh giới 12 hải lý, Đài Loan cần cân nhắc rủi ro chính trị do hành động leo thang gây ra.

Tình thế này phản ánh sát thực trạng ngoài đời.

Bộ trưởng Quốc phòng Đài Loan – ông Khâu Quốc Chính – từng tuyên bố trước quốc hội rằng nếu máy bay hay tàu chiến Trung Quốc xâm nhập vùng 12 hải lý mà không có phép, quân đội Đài Loan có quyền phản ứng tương xứng để tự vệ.

Tuy nhiên, cựu Bộ trưởng Quốc phòng Thái Minh Hiền – người được mời quan sát cuộc diễn tập – cho rằng Đài Loan cần xem xét lại lập trường “không đánh trước” để tránh bị động

Ông đề xuất nên thiết lập răn đe chung với Hoa Kỳ và Nhật Bản, thông qua các biện pháp như cấm vận, trục xuất hoặc tịch thu tàu Trung Quốc vi phạm vùng biển Đài Loan.

Thử thách phong tỏa mềm

Cuộc diễn tập nhấn mạnh nguy cơ Trung Quốc triển khai chiến thuật vùng xám quy mô lớn – sử dụng tàu hải cảnh, tàu dân binh và cả tàu dân sự để xâm nhập vùng 12 hải lý – nhằm cản trở các hoạt động quân sự của Đài Loan và châm ngòi cho một phản ứng sai lầm từ phía Đài Bắc.

Chiến thuật này – từng bước chuyển từ diễn tập thông thường sang xung đột thực sự thông qua sự kiện dàn dựng – sẽ đặt Đài Loan vào thế tiến thoái lưỡng nan.

Một tình huống then chốt là "phong tỏa hợp pháp trên biển", trong đó Trung Quốc không dùng tàu chiến mà điều tàu hải cảnh chặn tàu thương mại của Đài Loan, tạo ra một cuộc phong tỏa trên thực tế.

Phía Hoa Kỳ đánh giá đây có thể là bước đi đầu tiên của Bắc Kinh nhằm cô lập Đài Loan, buộc Đài Bắc phải nổ súng trước.

Đối phó với tình huống này, nhóm Đài Loan áp dụng phương án “quản lý khủng hoảng” – làm chậm đà leo thang quân sự, mở đường đối thoại tín hiệu và tránh xung đột vượt tầm kiểm soát. Trên biển, thay vì giao chiến trực tiếp, Đài Loan tìm cách theo sát và kiềm chế tàu của Giải phóng quân (PLA)

Sau khi mất đảo Đông Sa ngay từ đầu cuộc diễn tập, nhóm Đài Loan quyết định không tái chiếm

Tướng Hồ lý giải rằng hành động này sẽ đẩy chiến sự đến một vị trí bất lợi gần phía đối phương.

“Chúng tôi chỉ tập trung vào việc bảo vệ đất liền. Không thể để đảo Đông Sa làm tổn hại đến toàn bộ thế trận phòng thủ của Đài Loan,” ông nhấn mạnh.

Tuy nhiên, ông khẳng định rằng quần đảo Bành Hồ – gồm khoảng 90 đảo và bãi đá, cách đảo chính của Đài Loan chừng 50km về phía tây – là địa bàn phải giữ bằng mọi giá.

Nếu để rơi vào tay Trung Quốc, Bành Hồ có thể trở thành trung tâm hậu cần chiến lược của Giải phóng quân (PLA). Trong kịch bản, Trung Quốc lần lượt chiếm các đảo ngoại vi như Khê Mỹ và Vọng An, rồi đánh chiếm Bành Hồ – gây cú sốc tinh thần lớn cho phía Đài Loan.

Ông Tôn Bình Trung – cựu Phó Giám đốc Trung tâm Tình báo Bộ Quốc phòng Đài Loan và là trưởng nhóm Trung Quốc – cho biết chiến lược của PLA là đánh chiếm Bành Hồ trước để đánh lừa Đài Loan nghĩ rằng cuộc tấn công đến từ hướng tây, rồi bất ngờ đổ bộ từ hướng đông nhằm phá vỡ kế hoạch phòng thủ.

Ông cũng nhận định Trung Quốc muốn “ép Đài Loan đầu hàng thông qua chiến tranh” thay vì phá hủy, bởi Bắc Kinh vẫn cần phải quản lý Đài Loan sau đó.

Tín hiệu chiến lược

Với tầm quan trọng trong bối cảnh Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương, cuộc chiến tranh mô phỏng có sự tham gia của các nhóm đại diện Hoa Kỳ và Nhật Bản.

Phía Hoa Kỳ luôn thể hiện sự ủng hộ Đài Loan, mô phỏng các hành động như phá vòng phong tỏa và mở hành lang tiếp tế.

Nhật Bản không triển khai lực lượng, nhưng phối hợp với quân đội Hoa Kỳ theo khuôn khổ liên minh Mỹ - Nhật.

Ở giai đoạn cuối – khi chiến tranh toàn diện bùng nổ – cả hai nhóm Hoa Kỳ và Nhật Bản đều mô phỏng tình huống từ bỏ chính sách “Một Trung Quốc” để công nhận Đài Loan là quốc gia độc lập.

Tuy nhiên, việc Hoa Kỳ can thiệp quân sự vẫn phụ thuộc vào cách Đài Loan ứng phó.

Đô đốc Dennis Blair (nghỉ hưu), cựu Tư lệnh Bộ Tư lệnh Thái Bình Dương Hoa Kỳ, cho biết những yếu tố then chốt để Hoa Kỳ đưa ra quyết định hỗ trợ sẽ phụ thuộc vào cách cuộc xung đột bắt đầu và việc Đài Loan có thể hiện được năng lực cũng như ý chí tự vệ hay không.

Theo ông Blair, hai yếu tố sẽ ảnh hưởng đến quyết định của Tổng thống Hoa Kỳ trong việc có tham gia bảo vệ Đài Loan trước một cuộc xâm lược quân sự từ Trung Quốc hay không, chính là: cách xung đột khởi phát và việc Đài Loan có đủ khả năng cùng quyết tâm bảo vệ chính mình.

Trong khi đó, cựu Tổng tham mưu trưởng Lý Hy Mẫn nhấn mạnh: việc xây dựng năng lực phòng thủ của Đài Loan phải dựa trên giả định không có đồng minh nào đến giúp. Đài Loan phải đủ sức răn đe Trung Quốc bằng chính lực lượng của mình.

“Nếu anh không có ý chí tự vệ, tại sao người khác lại phải hy sinh con em mình để giúp anh?” ông đặt câu hỏi tại buổi họp báo.