Tác giả: Zarak Khan | 2025-09-05

Khi người Hồi giáo tại Tân Cương phải chịu đựng sự đàn áp dưới chính quyền Bắc Kinh, Trung Quốc đang sử dụng các chuyến tham quan được chi trả và nhiều biện pháp khác để mua lấy sự im lặng của các giáo sĩ nước ngoài.

Những năm gần đây, chính quyền Trung Quốc tăng cường tổ chức đón tiếp các đoàn học giả Hồi giáo từ các quốc gia đa số Hồi giáo ở Nam Á, Đông Nam Á và Trung Đông, sắp xếp những chuyến đi do nhà nước tài trợ đến Tân Cương.

Các chuyến đi được quản lý chặt chẽ này, mà giới phân tích gọi là “ngoại giao Hồi giáo” của Trung Quốc, dường như được thiết kế để che đậy sự đàn áp có hệ thống đối với cộng đồng Hồi giáo Duy Ngô Nhĩ. Đồng thời dựng nên một câu chuyện về hòa hợp và ổn định.

Nhiều tổ chức quốc tế, trong đó có Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ cùng Quốc hội Pháp và Canada, đã lên án chính sách của Trung Quốc tại Tân Cương là hành động diệt chủng.

Những hành vi lạm dụng bao gồm giam giữ hàng loạt, cưỡng bức triệt sản phụ nữ, cấm đoán các hành lễ Hồi giáo và khuyến khích người Hoa di cư đến vùng này nhằm làm giảm tỷ lệ người Hồi giáo.

Các chuyến tham quan dành cho giáo sĩ

Tháng 7, Đại sứ quán Trung Quốc tại Islamabad đã sắp xếp chuyến đi cho một đoàn Pakistan – phần lớn là giáo sĩ – đến thăm Urumqi, Altay, Kashgar và các thành phố có đông người Hồi giáo sinh sống. Họ tham quan các cơ sở Hồi giáo, trung tâm văn hóa và một triển lãm giới thiệu chính sách “chống khủng bố và chống cực đoan” của Bắc Kinh.

Tháng 4/2024, một đoàn của Hiệp hội Người Hồi giáo Trung Quốc tại Malaysia cũng có chuyến thăm tương tự đến Tân Cương, theo báo Shiliuyun – Nhật báo Tân Cương, cơ quan ngôn luận của chính phủ.

Năm 2023, chính quyền khu tự trị Tân Cương tiếp đón một đoàn quốc tế đông hơn gồm các giáo sĩ Hồi giáo từ 14 quốc gia, trong đó có Ả Rập Xê Út, Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất, Ai Cập, Bosnia và Herzegovina, Serbia và Tunisia, theo Bộ Ngoại giao Trung Quốc.

Ủy viên Bộ Chính trị kiêm Bí thư Khu ủy Tân Cương khi đó, ông Ma Xingrui, đã mô tả chuyến thăm này là cơ hội để các nhân vật tôn giáo nước ngoài có được “sự hiểu biết sâu sắc hơn về Tân Cương thực sự”.

Một số tiếc nuối từ người tham gia

Tuy nhiên, một số người tham gia đã đưa ra những nhận xét thận trọng hơn.

“Các đại sứ quán Trung Quốc thường xuyên đưa các giáo sĩ Hồi giáo từ những quốc gia đa số Hồi giáo như Pakistan, Afghanistan, Indonesia và Malaysia đến thăm Tân Cương để phản bác nhận thức toàn cầu về cách Bắc Kinh đối xử với cộng đồng Hồi giáo Duy Ngô Nhĩ,” một giáo sĩ Pakistan từng tham gia một trong những chương trình này cho biết.

Người này xin giấu tên vì tính nhạy cảm của vấn đề và quan hệ Trung Quốc – Pakistan.

"Vấn đề lớn nhất là những chuyến thăm này hoàn toàn do chính phủ kiểm soát. Chúng tôi chỉ được gặp các giáo sĩ và lãnh đạo cộng đồng có quan hệ với chính quyền", người tham gia này nói với Focus.

“Chúng tôi không được tự do đi lại hay gặp gỡ người dân một cách độc lập,” ông nói thêm, đồng thời mô tả các chuyến đi này là công cụ tuyên truyền của chính quyền.

Ngoài các chuyến thăm chính thức, Bắc Kinh còn dùng các ưu đãi tài chính và tiếp cận tổ chức để định hình quan điểm của các quốc gia Hồi giáo về Tân Cương.

Vào năm 2019, tờ Wall Street Journal đã tiết lộ cách thức mà một số tổ chức Hồi giáo Indonesianhận được viện trợ, hỗ trợ tài chính và các hình thức giúp đỡ khác từ Bắc Kinh.

Những tổ chức này sau đó đã ngừng chỉ trích việc Trung Quốc đối xử với người Hồi giáo Duy Ngô Nhĩ.

Những lạm dụng vẫn tiếp diễn

Tuy nhiên, các nhà quan sát vẫn ghi nhận tình trạng lạm dụng tại Tân Cương.

Trong báo cáo nhân quyền 2024 về Trung Quốc, Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ nêu rõ có “những báo cáo đáng tin cậy” về việc đàn áp vẫn tiếp diễn tại Tân Cương như “giết hại tùy tiện hoặc phi pháp”, tra tấn, cưỡng bức can thiệp y tế và giam giữ “hơn một triệu người Duy Ngô Nhĩ cùng các nhóm thiểu số Hồi giáo khác kể từ năm 2017”.

Tổ chức Theo dõi Nhân quyền (HRW) trong một báo cáo tháng 2 cũng nhấn mạnh các hạn chế của Bắc Kinh đối với quyền tự do đi lại của người Duy Ngô Nhĩ, đặc biệt là những người muốn ra nước ngoài, coi đây là hành vi vi phạm quyền rời khỏi đất nước được luật pháp quốc tế bảo vệ.

“Chính phủ cho phép người Duy Ngô Nhĩ ở hải ngoại được về thăm Tân Cương trong khuôn khổ hạn chế, nhưng với mục đích rõ ràng là tạo dựng hình ảnh công khai về một khu vực ‘bình thường’,” HRW cho biết.

Để gia tăng sự chú ý quốc tế, tháng 1 vừa qua, Viện Nhân quyền thuộc Hiệp hội Luật sư Quốc tế đã chủ trì một hội thảo tại Thượng viện Anh về “cuộc diệt chủng bị lãng quên” ở Tân Cương.

Tại đây, nhà hoạt động Duy Ngô Nhĩ lưu vong Sayragul Sauytbay cho biết, tại Tân Cương, chính quyền Trung Quốc tiến hành “giám sát hàng loạt, hạn chế đi lại, bắt giữ tùy tiện và cưỡng bức mất tích, tất cả đều nhân danh chống ‘khủng bố’ và ‘ly khai cực đoan’.”