Tác giả: Wu Qiaoxi | 2025-11-25

Trung Quốc đã đưa tranh chấp Đài Loan vào cuộc điện đàm với Washington và vào một căng thẳng tên lửa gần hòn đảo này, khi cuộc khẩu chiến kéo dài hai tuần với Nhật Bản đang cứng rắn dần thành điều mà giới ngoại giao gọi là cuộc khủng hoảng Trung – Nhật tồi tệ nhất kể từ các cuộc biểu tình lớn chống Nhật năm 2012.

Trung Quốc coi Đài Loan là một tỉnh ly khai, và từ chối loại trừ khả năng sử dụng vũ lực để thống nhất hòn đảo, dù Đảng cộng sản Trung Quốc chưa từng cai trị Đài Loan.

Đợt bùng nổ căng thẳng mới nhất bắt đầu từ đầu tháng 11 sau khi tân Thủ tướng Nhật Bản Sanae Takaichi gợi ý tại quốc hội rằng Tokyo có thể can thiệp quân sự nếu Trung Quốc tấn công Đài Loan, phá vỡ sự mập mờ mà các lãnh đạo trước đây duy trì về cách phản ứng của Nhật Bản. Bắc Kinh nói rằng những phát biểu đó đã vượt quá “lằn ranh đỏ” và là thách thức trực tiếp nhất của Nhật đối với các lợi ích cốt lõi của Trung Quốc trong nhiều năm.

Trung Quốc đã đưa tranh chấp lên Liên Hợp Quốc (LHQ), nơi đại sứ Fu Cong cáo buộc bà Takaichi đã “vi phạm nghiêm trọng luật pháp quốc tế” trong một bức thư gửi Tổng thư ký António Guterres.

Nhật Bản đang đe dọa “một cuộc can thiệp vũ trang” liên quan đến Đài Loan, ông nói, và cảnh báo bất kỳ hành động nào như vậy sẽ là một hành vi xâm lược khiến Trung Quốc có thể kích hoạt quyền tự vệ theo Hiến chương LHQ.

Nhật Bản cũng đã gửi một bức thư của mình, trong đó bảo vệ phát biểu của bà Takaichi là phù hợp với luật pháp và chính sách hiện hành.

Ngoại trưởng Trung Quốc Vương Nghị đã làm sắc bén thêm thông điệp trên công luận. Ông cáo buộc Nhật Bản đã phát đi “tín hiệu sai lầm khi tìm cách can thiệp quân sự vào vấn đề Đài Loan” và nói rằng Trung Quốc phải “kiên quyết đáp trả”.

Điện đàm với Washington

Chủ tịch Tập Cận Bình nêu lại vấn đề Đài Loan trong cuộc điện đàm với Tổng thống Mỹ Donald Trump hôm 24/11. Ông nói việc Đài Loan trở lại dưới sự kiểm soát của Trung Quốc là “một phần không thể tách rời của trật tự quốc tế hậu chiến” được hình thành từ cuộc chiến chung chống “chủ nghĩa phát xít và chủ nghĩa quân phiệt”.

Thủ tướng Đài Loan Cho Jung-tai đáp lại rằng hòn đảo “là một quốc gia hoàn toàn có chủ quyền” và “không tồn tại một lựa chọn gọi là trở về”.

Ông Trump sau đó ca ngợi quan hệ Mỹ – Trung là “cực kỳ mạnh mẽ” trong một bài đăng trên mạng xã hội, nhưng không đề cập Đài Loan. Bà Takaichi nói với báo chí rằng bà cũng đã trao đổi với ông Trump về cuộc gọi của ông với ông Tập và các vấn đề về liên minh.

Một hòn đảo điểm nóng khác

Cùng lúc, một hòn đảo xa của Nhật Bản, gần Đài Loan, đã trở thành điểm nóng mới nhất. Bộ trưởng Quốc phòng Shinjiro Koizumi hôm 22/11 xác nhận kế hoạch triển khai tên lửa đất đối không tầm trung trên đảo Yonaguni đang đúng tiến độ, nói rằng việc triển khai này “có thể giảm khả năng Nhật Bản bị tấn công vũ trang”.

Bộ Ngoại giao Trung Quốc đã lên án kế hoạch này như một “âm mưu có chủ đích nhằm tạo căng thẳng khu vực và kích động đối đầu quân sự”.

Yonaguni đã có một căn cứ của Lực lượng Phòng vệ từ 2016, và Tokyo dự định triển khai tên lửa dẫn đường đất đối không tầm trung Type 03 tại đây để phòng thủ trước tên lửa và máy bay xâm nhập. Đài Loan hoan nghênh động thái này, nói rằng việc củng cố đảo Yonaguni sẽ “giúp duy trì an ninh ở eo biển Đài Loan”.

Ngày 24/11, Nhật Bản báo cáo một chuyến bay nghi là drone của Trung Quốc giữa Yonaguni và Đài Loan, cho thấy cuộc tranh cãi ngoại giao đang lan sang lĩnh vực quân sự.

Bộ Quốc phòng Nhật Bản cho biết một thiết bị bay không người lái được cho là của Trung Quốc đã đi qua khu vực này, và các đơn vị không quân khu vực đã vội vàng điều động tiêm kích ứng phó.

Trung Quốc nỗ lực trừng phạt Nhật Bản

Bắc Kinh cũng đang siết chặt cả về kinh tế lẫn ngoại giao. Từ việc chặn nhập khẩu hải sản đến các cảnh báo du lịch nghiêm khắc, hủy các đoàn tour, cắt giảm các chuyến bay đến Nhật và hoãn các cuộc họp cấp bộ trưởng hay sự kiện văn hóa, những hành động của Trung Quốc đã gây sức ép lên du lịch, phát hành phim và các hoạt động giao lưu khác, trong khi Bắc Kinh thúc giục các đối tác nhắc lại nguyên tắc “một Trung Quốc”.

Căng thẳng thể hiện rõ tại hội nghị thượng đỉnh G20 gần đây ở Nam Phi. Bà Takaichi không có cơ hội trao đổi với Thủ tướng Trung Quốc Lý Cường, và hai nhà lãnh đạo đứng gần nhau khi chụp ảnh chung nhưng không có dấu hiệu tương tác. Sau hội nghị, bà Takaichi nói rằng Nhật Bản không hề thay đổi ý định xây dựng “quan hệ cùng có lợi, mang tính xây dựng và ổn định”, và “mở cửa đối thoại ở nhiều cấp độ”.

Các nhà phân tích nói tình trạng đối đầu này gợi nhớ năm 2012, khi Nhật Bản quốc hữu hóa các đảo tranh chấp, châm ngòi cho các cuộc biểu tình dữ dội chống Nhật và tấn công thương hiệu Nhật tại nhiều thành phố Trung Quốc. Lần này, Bắc Kinh đến nay vẫn kiềm chế sự phẫn nộ trên đường phố và thay vào đó áp dụng sức ép kinh tế có toan tính cùng những tín hiệu quân sự. Khi cả hai thủ đô dường như đều giữ chặt lập trường, các quan sát viên nhận định rủi ro hiện nay là một thời kỳ “đóng băng” kéo dài hơn là một đợt bùng nổ ngắn hạn.

Theo một khảo sát do Sankei Shimbun/FNN tiến hành ngày 22 và 23/11, nội các của bà Takaichi tiếp tục nhận được sự ủng hộ mạnh mẽ của công chúng, với tỉ lệ tán thành là 75,2%.

Tổng cộng 61% số người được hỏi cho rằng những phát biểu gần đây của bà về kịch bản khẩn cấp liên quan đến Đài Loan là phù hợp.