Ayon sa AFP | 2025-09-22

TAIPEI, Taiwan — Sa kauna-unahang pagkakataon, magsasagawa ang Taiwan ng magkasanib na produksyon ng isang missile at isang underwater drone kasama ang isang kumpanyang US sa sektor ng depensa, isang hakbang na nagpapakita ng agarang pagsisikap ng Taipei na palakasin ang kakayahan nito sa depensa laban sa China..

Inanunsyo ang makasaysayang pakikipagtulungang ito sa Taipei Aerospace and Defense Technology Exhibition, na ginanap mula Setyembre 18 hanggang 20 at tampok din ang mga pandaigdigang gumagawa ng armas na nakipagkumpitensya upang magpakita ng mga subok na counter-drone system.

Nilagdaan ng National Chung-Shan Institute of Science and Technology (NCSIST), pag-aari ng Taiwan, at ng kumpanyang US na Anduril Industries ang dalawang mahahalagang kasunduan. Ang una, na napagkasunduan noong unang bahagi ng taon, ay ang pagbuo ng partnership para sa magkasanib na produksyon ng murang Barracuda-500 autonomous cruise missile ng Anduril. Ang pangalawa, na pinagtibay noong Setyembre 18, ay ang pagpapalawak ng kooperasyong ito upang isama ang isang underwater drone.

“Ito ang kauna-unahang ganitong kasunduan ng Taiwan sa isang banyagang kumpanya,” sabi ni NCSIST President Li Shih-chiang. “Ang layunin namin ay kayaning gumawa ng sariling mga sandatang kailangan namin upang ipagtanggol ang aming sarili, kahit pa pigilan kami ng ibang bansa sa oras ng digmaan.”

Kinumpirma ni Alex Chang, pinuno ng Anduril sa Taiwan, na nakatuon ang partnership sa ‘madamihang paggawa’ at sa matatag at pangmatagalang lokal na supply chain. Ayon sa NCSIST, aabutin ng 18 buwan upang maitatag ang kabuuang proseso ng produksyon para sa Barracuda-500, na sa kalaunan ay gagamit lamang ng mga piyesa at materyales na gawa sa Taiwan.

Kumpetisyon sa counter-drone

Ipinakita ng exhibition ang agarang banta ng mga drone, isang mahalagang aral mula sa digmaan sa Ukraine. Nangangamba ang mga opisyal ng Taiwan na maaaring gamitin ng China ang katulad na murang, walang-pilot na aerial vehicle upang mapigilan ang depensa ng isla.

“Nag-aalala ang lahat sa pagdami ng mga drone, ‘di ba?” sabi ni Jonathan Lau, regional director ng British defense giant na BAE Systems. Pinaalala niya na nagpakita ng interes ang Defense Ministry ng Taiwan sa Advanced Precision Kill Weapon System ng BAE, na idinisenyo upang pabagsakin ang mga drone nang mas mababa ang gastusin.

Masigasig ang mga banyagang kumpanya na ipakita ang kanilang mga sistemang subok na sa labanan.

“Gusto naming mapasok ang Taiwanese market,” sabi ni Eloi Delort mula sa French AI start-up na Alta Ares, na ang software ay nagamit laban sa mga drone ng Russia. “Sa tingin ko, maraming banta ang kinahaharap ng Taiwan, at maaari nilang gamitin ang aming teknolohiya bilang depensa laban sa mga drone o para sa military surveillance.”

Nagsisikap ang mga lokal na kumpanya. Ang Tron Future Tech, isang kumpanyang Taiwanese na ang AI-based counter-drone system ay nagamit sa parehong Taiwan at Ukraine, ay anim na beses nang pinalaki ang workforce sa loob ng dalawang taon. "Ang anti-drone business ay nagbigay ng higit sa kalahati ng aming kita," sabi ng specialist ng kumpanya na si Misha Lu sa AFP. Ngayon, gumagawa ang Tron ng higit sa 100 anti-drone bawat buwan at pinag-iisipan ang paggawa sa ibang bansa.

Para sa Taiwan, napakahalaga ang cost efficiency. ‘Ang pagpapalipad ng F-16 upang magpaputok ng milyong-dolyar na missile laban sa $10,000 na drone ay mahirap ipagpatuloy sa pangmatagalan,’ sabi ni Rupert Hammond-Chambers, presidente ng US-Taiwan Business Council. Ayon sa kanya, ang mababang-gastusing depensa na kayang palakihin ay magiging mahalaga sa anumang hinaharap na labanan.

Pinakamataas na paggasta

Ang exhibition ay naganap kasabay ng isang debateng lehislatibo tungkol sa budget ng Taiwan. Isang nakatataas na mambabatas ang nagsabi sa AFP noong unang bahagi ng Setyembre na naghahanda ang Defense Ministry ng espesyal na pondong aabot sa 1 trilyong TWD ($33 bilyon) sa loob ng pitong taon upang palakasin ang depensa ng isla.

“Gusto naming bumuo ng isang kumpletong defense ecology upang depensahan ang aming bansa,” sabi ni Wang Ting-yu, isang mambabatas mula sa Democratic Progressive Party ni Pangulong Lai Ching-te.

Inilarawan niya ang inisyatiba bilang isang "malaking" upgrade na naglalayong pagsamahin ang mga air defense system ng Taiwan, palakasin ang teknolohiya ng radar at sensor, at pataasin ang produksyon ng mga bala.

Binigyang-diin ni Su Tzu-yun, isang military analyst sa Institute for National Defense and Security Research, ang banta na dulot ng mga barkong pandigma ng China na nagpapatrolya malapit sa Taiwan, na maaaring magpaputok ng daan-daang missile sa loob ng ilang minuto.

“Bukod sa banta ng mga drone, kasalukuyang nagpapatrolya ang China sa mga tubig sa paligid ng Taiwan gamit ang humigit-kumulang walong barkong pandigma, na ang bawat isa ay may dalang humigit-kumulang 60 vertical launch system cells,” aniya.

Ang iminungkahing budget na ito ay hiwalay pa sa plano ni Lai na itaas ang taunang paggasta sa depensa sa 2026 sa 949.5 bilyong TWD, o higit sa 3% ng GDP, na layong umabot sa 5% pagsapit ng 2030. Bagama’t kailangan pa ng pag-apruba ng parlyamento ang pinal na budget, binigyang-diin ng mga opisyal na napakahalaga ang suporta mula sa magkabilang panig.

Ipinakita ng exhibition sa Taipei kung paano nakikipagtulungan ang Taiwan sa mga internasyonal na ka-partner habang sabay na pinalalawak ang sariling industriya. “Ang layunin namin ay kayaning gumawa ng sariling mga sandatang kailangan namin upang ipagtanggol ang aming sarili, kahit pa pigilan kami ng ibang bansa sa oras ng digmaan,” ani Li ng NCSIST sa isang tabi ng exhibition.