Nguồn: AFP và Focus | 2025-04-28

Các mạng lưới tội phạm xuyên quốc gia điều hành các trung tâm lừa đảo mạng trị giá hàng tỷ đô la đang mở rộng vượt ra ngoài Đông Nam Á. Được thúc đẩy bởi các băng nhóm Trung Quốc và Đông Nam Á đang toàn cầu hóa nhanh chóng, các mạng lưới này hiện đã vươn tới nhiều châu lục, theo cảnh báo của Liên Hợp Quốc trong một báo cáo vào tháng 4.

Các băng nhóm này được cho là thu về hàng chục tỷ đô la mỗi năm bằng cách nhắm vào nạn nhân qua các trò lừa đầu tư, tiền mã hóa, tình cảm và nhiều hình thức khác. Hoạt động của chúng dựa vào một đội quân lao động, nhiều người trong số đó là nạn nhân bị buôn người và buộc phải làm việc trong điều kiện bị ngược đãi tại các khu tổ hợp được canh gác nghiêm ngặt.

Các hoạt động này diễn ra rộng khắp tại các khu vực biên giới thiếu vắng pháp luật của Myanmar và các "đặc khu kinh tế" ở Campuchia và Lào. Nhiều trung tâm lừa đảo này, bao gồm cả KK Park khét tiếng ở Myawaddy, Myanmar, ban đầu được khởi động như một phần của Sáng kiến Vành đai và Con đường (BRI) giữa Trung Quốc và Myanmar, sáng kiến mà có sự hậu thuẫn từ cả hai chính phủ.

Các quan chức từng quảng bá đây là những khu vực phát triển kinh tế, nhưng các băng nhóm tội phạm do công dân Trung Quốc kiểm soát đã nhanh chóng tiếp quản.

"Chúng tôi đang thấy sự lan rộng toàn cầu của các nhóm tội phạm có tổ chức ở Đông và Đông Nam Á", ông Benedikt Hofmann, quyền đại diện khu vực của Văn phòng UN về Ma túy và Tội phạm (UNODC) tại Đông Nam Á và Thái Bình Dương, cho biết.

Báo cáo của UNODC cảnh báo rằng các mạng lưới chủ yếu nói tiếng Trung này – từng có hơn 970.000 người dùng và hàng nghìn nhà cung cấp liên kết – hiện đang lan rộng sang Nam Mỹ, Châu Phi, Trung Đông, Châu Âu và các đảo quốc Thái Bình Dương.

Việc lan rộng này vừa là kết quả của việc tìm kiếm cơ hội mới, vừa là chiến lược “phòng ngừa rủi ro tương lai tại Đông Nam Á”, ông Hofmann cho biết.

Các quốc gia ở Đông và Đông Nam Á ước tính đã tổn thất khoảng 37 tỷ USD vì lừa đảo mạng trong năm 2023, theo báo cáo của UNODC. Trên toàn cầu, tổn thất ước tính còn cao hơn nhiều.

Các băng nhóm này gần đây đã mở rộng hoạt động sang Zambia, Angola, Namibia và các đảo quốc Thái Bình Dương như Fiji, Palau, Tonga và Vanuatu.

Vai trò của Trung Quốc trong việc mở rộng các hoạt động này trong khu vực đang ngày càng bị giám sát chặt chẽ. Mặc dù truyền thông nhà nước Trung Quốc tuyên bố hồi tháng 1 rằng các nhà chức trách đã “triệt phá hoàn toàn” và bắt giữ hơn 53.000 nghi phạm trong năm ngoái, nhưng nhiều nạn nhân lao động cưỡng bức vẫn bị mắc kẹt vào thời gian đó.

Sự chuyển biến thực sự chỉ bắt đầu vào tháng 1, khi cảnh sát giải cứu nam diễn viên Trung Quốc Vương Hưng khỏi một khu tổ hợp sau khi bị những kẻ lừa đảo dụ sang để làm phim. Trước đó, Bắc Kinh phản ứng chậm và đổ lỗi cho “các băng nhóm Đài Loan”.

Tuy nhiên, các cuộc điều tra phát hiện mối liên hệ trực tiếp giữa một số trùm tội phạm và các giới kinh doanh, chính trị Trung Quốc, bao gồm cả các thành phần tham gia Sáng kiến Vành đai và Con đường như doanh nhân Campuchia gốc Trung Quốc She Zhijiang.

Việc Trung Quốc phản ứng chậm trễ không chỉ phản ảnh sự tắc trách mà còn có thể là sự đồng lõa, theo những người phê phán.

"Nó lan rộng như một căn bệnh ung thư", ông Hofmann nói. “Chính quyền xử lý ở một khu vực nhưng gốc rễ không bao giờ biến mất, chúng chỉ việc di chuyển”.

Điều này đã tạo ra một "hệ sinh thái liên kết trong khu vực, do các băng nhóm tinh vi điều hành, mặc sức lợi dụng các điểm yếu, đe dọa chủ quyền quốc gia và làm sai lệch, tha hóa các quá trình hoạch định chính sách, cũng như các hệ thống, tổ chức chính phủ khác", ông Hofmann nói thêm.

Bên cạnh việc mở rộng về địa lý và số nạn nhân, các băng nhóm này cũng đang đa dạng hóa phương thức rửa tiền. Báo cáo của UN nêu bật sự móc nối bắt tay ngày càng gia tăng với các tổ chức tội phạm khác như các băng đảng ma túy Nam Mỹ, mafia Ý và băng đảng Ailen.

Rửa tiền thông qua tiền mã hóa

Khai thác tiền mã hóa bất hợp pháp đã trở thành một phần quan trọng trong các hoạt động này. Không được quản lý và phần lớn ẩn danh, đây là công cụ rửa tiền đắc lực.

Tháng 6/2023, giới chức đã đột kích một địa điểm đào tiền mã hóa tại vùng lãnh thổ do dân quân kiểm soát ở Libya. Hoạt động này, được trang bị máy tính hiệu năng cao và hệ thống làm mát, đã dẫn đến việc bắt giữ 50 công dân Trung Quốc.

Dù có những cuộc trấn áp gần đây, UN cảnh báo rằng các mạng lưới này đang thích nghi thay vì biến mất. Áp lực từ các giới chức Đông Nam Á đã đẩy các hoạt động này ra bên ngoài, nhưng các băng nhóm tiếp tục thay đổi và tái tổ chức.

Một cuộc trấn áp lớn tại Myanmar đầu năm nay, được cho là có sự hậu thuẫn từ Trung Quốc, đã dẫn đến việc giải cứu khoảng 7.000 lao động nước ngoài.

Ngày 23/4, giới chức thông báo đã hồi hương 920 công dân Trung Quốc bị nghi làm việc trong các trung tâm lừa đảo.

Phản ứng tăng cường này diễn ra sau nhiều tháng chịu áp lực quốc tế, cho thấy rõ sự chậm trễ trước đó của Trung Quốc trong một cuộc khủng hoảng gắn liền với các khu vực mà nước này từng giúp phát triển.

Song song với các trung tâm lừa đảo, hệ sinh thái tội phạm này cũng được hưởng lợi từ cơ sở hạ tầng số được xây dựng riêng. Các đối tượng vận hành đã phát triển những ứng dụng thanh toán, dịch vụ nhắn tin mã hóa và mạng lưới tiền mã hóa của riêng chúng để tránh bị phát hiện trên các nền tảng chính thống.