Nguồn: AFP và Focus | 2025-09-17

PORT MORESBY, Papua New Guinea -- Australia và Papua New Guinea (PNG) đã không thể ký hiệp ước quốc phòng chung mà hai bên đã chờ đợi từ lâu như dự định vào ngày 17/9, trong bối cảnh Canberra tìm cách củng cố quan hệ với các quốc gia Thái Bình Dương và đối phó với sự ảnh hưởng ngày càng tăng của Bắc Kinh.

Thỏa thuận này, được gọi là hiệp ước Pukpuk, được chờ đợi sẽ chứng kiến hai quốc gia cam kết bảo vệ lẫn nhau khỏi các cuộc tấn công vũ trang khi họ phải đối mặt với "những mối đe dọa mới nổi lên" đối với an ninh, theo một bản thảo mà AFP được xem.

Nhiều người trông đợi hiệp ước này sẽ được các nhà lãnh đạo hai nước, Anthony Albanese và James Marape ký tại Port Moresby. Tuy nhiên, hai bên lại thông báo việc ký kết sẽ diễn ra "sau khi thực hiện các quy trình của nội các ở cả hai quốc gia".

Thay vào đó, cả hai nước đã ký một thông cáo chung.

Ông Albanese đã xoa dịu sự chậm trễ khi nói với Đài Phát thanh và Truyền hình Australia (ABC) rằng đó là một "tuần bận rộn" ở PNG và việc chờ đợi là "hoàn toàn có thể hiểu được". Ông cho biết thêm "nội dung đã được đồng thuận" và dự đoán hiệp định này sẽ được ký kết "trong những tuần tới".

PNG thu lợi nếu hiệp định được ký

Hiệp ước này, nếu được ký kết, nhìn chung sẽ mang lại lợi ích cho người dân và đất nước PNG.

Theo Bộ trưởng Quốc phòng PNG, Billy Joseph, hiệp ước sẽ cho phép Australia tuyển mộ lính từ PNG và ngược lại, đồng thời mở đường cho việc công dân PNG có thể nhập tịch Australia thông qua việc phục vụ trong Lực lượng Quốc phòng Australia.

Thủ tướng Marape phát biểu với ABC rằng không có "điểm vướng mắc" nào giữa hai bên và tuyên bố nội các PNG sẽ sớm phê duyệt hiệp ước: "Chúng tôi không vận hành một chế độ quân sự độc tài ở đây; chúng tôi là một nền dân chủ".

Ông khẳng định, chính PNG, chứ không phải Australia, đã thúc đẩy liên minh này: "Lợi ích chung của chúng ta là các lực lượng phòng thủ của chúng ta có thể hiệp đồng tác chiến. Nhiệm vụ hàng đầu của tôi là bảo vệ đất nước".

Theo thông cáo chung, hai bên nhất trí "tăng cường và mở rộng hợp tác quốc phòng thông qua việc nâng cao năng lực, khả năng hiệp đồng tác chiến và phối hợp".

Hiệp ước sẽ nâng PNG lên thành đối tác liên minh an ninh thứ ba của Australia, sau Hoa Kỳ và New Zealand. Ông Marape bày tỏ: "Điều này sẽ chính thức hóa những gì tôi cho là một lập trường hợp lý, xuất phát từ lịch sử và địa lý của chúng ta".

Hiệp ước sẽ đảm bảo "mọi hoạt động, thỏa thuận hoặc sắp xếp với các bên thứ ba sẽ không làm ảnh hưởng đến khả năng của bất kỳ bên nào trong việc thực hiện hiệp ước", điều này cũng thể hiện sự đồng thuận về ảnh hưởng ngày càng tăng của Trung Quốc ở Thái Bình Dương.

Bộ trưởng Joseph cho biết có việc "các lực lượng bên ngoài" đã cố gắng làm gián đoạn hiệp ước. Tuy nhiên, ông Marape đã bỏ qua những câu hỏi về vai trò của Bắc Kinh khi nói rằng: "Hãy tôn trọng Trung Quốc; họ là một người bạn lâu năm, [nhưng] Trung Quốc cũng hiểu rõ: chúng tôi có những đối tác an ninh mà chúng tôi lựa chọn".

Hiệp định chưa ký này được đưa ra sau 50 năm kể từ khi PNG tách khỏi Australia.

Canberra thất vọng lần hai trong tháng

Với việc hiệp ước chưa thể ký được thì đây là lần thứ hai trong tháng này ông Albanese rời khỏi một quốc đảo ở Thái Bình Dương mà không đạt được thỏa thuận quan trọng. Trước đó, ông đã rời khỏi cuộc đàm phán tại Vanuatu mà không đạt được thỏa thuận cuối cùng, sau khi Thủ tướng Jotham Napat quan ngại về các hạn chế trong việc tiếp cận quỹ cho "cơ sở hạ tầng quan trọng".

Canberra đã và đang tăng cường quan hệ với khu vực Thái Bình Dương nhằm đối phó với sự hiện diện ngày càng tăng của Bắc Kinh.

Trung Quốc đã chi hàng tỷ đô la cho các quốc gia Thái Bình Dương trong suốt thập kỷ qua, tài trợ cho bệnh viện, sân vận động, đường xá và các công trình công cộng khác để chiếm được thiện cảm. Chiến lược này đã khiến các quốc gia như Quần đảo Solomon, Kiribati và Nauru cắt đứt quan hệ ngoại giao với Đài Loan trong những năm gần đây.

Khi nói về hợp tác giữa Australia và PNG, chuyên gia Mihai Sora thuộc Viện Lowy ở Sydney cho biết, cả hai quốc gia đều có "động cơ mạnh mẽ để tằn cường hợp tác an ninh" trong bối cảnh căng thẳng địa chính trị gia tăng.

PNG, nằm ở phía bắc Australia, là quốc gia lớn nhất và đông dân nhất trong khu vực Melanesia.

Trung Quốc sẽ gặp bất lợi vì hiệp ước giữa Australia và PNG

Chuyên gia Sora đánh giá "Trung Quốc là bên duy nhất gặp bất lợi do thỏa thuận quốc phòng chung giữa Australia và Papua New Guinea" và đề cập đến "cuộc chiến ngoại giao trong khu vực Thái Bình Dương" giữa Canberra và Bắc Kinh.

Ông Don Rothwell, một học giả pháp lý tại Đại học Quốc gia Australia ở Canberra, nói với ABC rằng, về cơ bản hiệp ước vẫn đang trong quá trình đàm phán cho đến khi được ký kết.

Ông nhận định: "Nếu nội các PNG yêu cầu một số thay đổi về cách diễn đạt trong văn bản của hiệp ước, thì điều đó vẫn có thể xảy ra".