Theo AFP và Focus | 2025-10-13

THABEIKKYIN, Myanmar – Trước khi bước vào lớp học nằm sâu trong một hầm bê tông, một nữ sinh Myanmar cầu nguyện cho lòng nhân từ và sự bình an của cộng đồng mình, dù cô biết lời khẩn cầu ấy khó được hồi đáp.

“Cầu mong chiến đấu cơ đừng đến. Cầu mong các phi công rủ lòng thương xót chúng tôi. Cầu mong bom đừng nổ,” Phyo Phyo, 18 tuổi, nói, nhớ lại những lời cầu thầm lặng của mình.

Cô theo học tại một lớp khoảng chục người trong ngôi “trường học dưới lòng đất” được lập ra từ tháng 6, sau khi một cuộc không kích của chính quyền quân sự phá hủy ngôi trường gần đó, khiến ít nhất 20 học sinh và hai giáo viên thiệt mạng, theo lời nhân chứng.

“Trước đây, những ngày đến trường của chúng tôi tràn đầy niềm vui và tự do,” Phyo Phyo (tên đã được thay đổi vì lý do an ninh) chia sẻ.

“Kể từ khi các cuộc không kích bắt đầu, chúng tôi đã mất đi niềm vui ấy”, cô nói thêm. “Các học sinh trở nên lặng lẽ”.

Theo các tổ chức giám sát xung đột, kể từ khi đảo chính nổ ra năm 2021 dẫn đến nội chiến, quân đội Myanmar đã tăng cường các cuộc không kích mỗi năm, nhằm đối phó với các lực lượng du kích đang bao vây lực lượng mặt đất của họ.

Hậu thuẫn chiến lược của Trung Quốc

Trung Quốc đang gia tăng hỗ trợ cho chính quyền quân sự Myanmar nhằm bảo vệcác lợi ích kinh tế của mình, theo Trung tâm Stimson, trong bối cảnh thương vong từ các cuộc không kích và giao tranh với lực lượng kháng chiến ngày càng tăng.

"Hỗ trợ của Trung Quốc đối với chính quyền quân sự không những không giảm bớt mà còn mở rộng, khi Bắc Kinh đang nỗ lực tuyệt vọng để chống lưng cho một chính quyền vừa yếu kém về kinh tế, vừa kiệt quệ về quân sự”, trung tâm này nhận định hồi tháng Ba.

“Hỗ trợ quan trọng nhất từ Bắc Kinh là trong lĩnh vực quân sự, bao gồm bán vũ khí, công nghệ drone, triển khai kỹ thuật viên tới các ngành công nghiệp quốc phòng... và ngăn chặn xuất khẩu hàng lưỡng dụng cho phe đối lập”.

Không thể liên hệ để lấy bình luận của một phát ngôn viên của chính quyền quân sự Miến Điện.

Chính quyền quân sự đang tiến hành chiến dịch tái chiếm lãnh thổ trước cuộc bầu cử mà họ tuyên bố sẽ bắt đầu vào ngày 28/12.

Tuy nhiên, phe nổi dậy đã thề sẽ ngăn chặn cuộc bầu cử trong các vùng họ kiểm soát, và các nhà phân tích coi cuộc bỏ phiếu chỉ là một mưu toan nhằm che giấu việc duy trì chế độ quân trị.

Tại một khu rừng do phe nổi dậy kiểm soát, cách thành phố Mandalay khoảng 110km về phía bắc – nơi các tiêm kích của chính quyền quân sự thường xuyên lượn lờ trên bầu trời – Phyo Phyo và các bạn đang học tập trong lớp học tối tăm, ẩm thấp.

Lớp học được xây dựng dưới lòng đất bằng tiền quyên góp và trông giống một phòng giam khắc khổ.

“Chúng tôi muốn được học, bất chấp mọi trở ngại”, Phyo Phyo nói.

Chính quyền quân sự không thắng được trên mặt đất

Cúi đầu học môn văn học Miến Điện – môn yêu thích nhất – cô thiếu nữ ngồi dưới tấm áp phích của bà Aung San Suu Kyi, nhà lãnh đạo dân chủ bị quân đội lật đổ hồi tháng 2/2021.

Sau đó, các nhà hoạt động dân chủ đã lập ra các đơn vị du kích và bắt tay với vô số nhóm vũ trang dân tộc thiểu số vốn đã chiến đấu lâu năm vì quyền tự trị.

Tổ chức rời rạc của họ không đạt nhiều tiến triển cho đến khi mở cuộc tấn công phối hợp vào cuối năm 2023.

Bị đẩy vào thế yếu, quân đội đã tăng cường chiến dịch không kích, sử dụng máy bay do Trung Quốc và Nga cung cấp để chống lại phe nổi dậy vốn không có không quân hay hệ thống phòng không.

“Họ sử dụng không kích là vì họ biết các nhóm vũ trang cách mạng chúng tôi đủ sức đánh bại họ”, Zaw Tun, một thành viên của Chính phủ Thống nhất Quốc gia tự xưng thuộc phong trào dân chủ, cho biết từ khu vực do phe nổi dậy kiểm soát ở miền bắc vùng Sagaing.

“Họ không thể thắng trong trận chiến trên bộ, nhưng lại có khả năng tấn công chúng tôi bằng không kích”, ông nói.

Văn phòng LHQ về nhân quyền (OHCHR) ghi nhận việc quân đội ngày càng phụ thuộc vào sức mạnh không quân, bao gồm các chiến thuật mới như sử dụng dù lượn gắn mô tơ mang theo đạn cối 120mm để tấn công khu dân cư và vùng bị động đất.

Một trận động đất đã xảy ra ở Miến Điện hồi tháng 3, làm trầm trọng thêm nỗi khổ của người dân.

Giết chóc từ bầu trời

Gần một nửa số ca tử vong dân sự được kiểm chứng từ tháng 4/2024 đến tháng 5/2025 là do các cuộc không kích của chính quyền quân sự.

Hiếm khi một tuần trôi qua mà không có dân thường thiệt mạng trong một vụ đánh bom tập thể — thường nhằm vào trường học hoặc tu viện nơi có trẻ em hay sư sãi, đôi khi còn là nơi trú ẩn của người dân đã phải sơ tán vì chiến sự.

“Quân đội cố tình nhắm vào đám đông vì họ muốn gieo rắc nỗi sợ”, nhà phân tích Su Mon Thant thuộc Dự án Dữ liệu về Vị trí và Sự kiện Xung đột Vũ trang (ACLED) khu vực Châu Á – Thái Bình Dương cho biết.

Nhưng dù “ưu thế vượt trội trên không” cho phép quân đội tránh khỏi thất bại, điều đó vẫn không đủ để đảm bảo chiến thắng, bà nói.

Các ước tính về tổn thất trong chiến tranh ở Miến Điện khác nhau đáng kể. OHCHR báo cáo hồi tháng 9 rằng ít nhất 6.764 dân thường đã bị giết hại và hơn 29.000 người bị bắt giữ vì lý do chính trị kể từ sau đảo chính.

Tuy nhiên, ACLED thống kê con số thương vong tổng thể của tất cả các bên trong xung đột vượt quá 85.000 người chết.

Dưới sự che chở của bóng tối

Để sống sót trước mối đe dọa không kích thường trực, nông dân trồng lúa ở vùng Sagaing phải ra đồng vào ban đêm.

Tại thị trấn Thabeikkyin, vùng Mandalay, quân nổi dậy luôn dõi mắt lên trời và dùng bộ đàm để cảnh báo khi có máy bay đang tới.

Thwat Lat thổi còi báo động tới 15 lần mỗi ngày, khiến người dân vội vã chạy xuống hầm trú ẩn. “Mỗi khi cứu được một mạng người, tôi cảm thấy công việc mình làm là xứng đáng”, anh nói trong một ca trực gần đây kéo dài 19 giờ.

Nhưng các hầm trú ẩn và trường học trong hầm không thể bảo vệ con người khỏi những tổn thương tâm lý.

“Tôi không thể dùng ngôn từ để diễn tả nỗi lo sợ của mình”, bà Khin Tint, 67 tuổi, nói.

“Đôi khi tôi nghĩ mình đã chết rồi, chỉ là tim vẫn còn đập.”