Tác giả: Wu Qiaoxi | 2025-06-16

Sự can thiệp của Trung Quốc vào cuộc nội chiến Myanmar và tầm ảnh hưởng ngày càng lớn của Bắc Kinh tại quốc gia này đã dấy lên làn sóng phản đối ở nước ngoài và làm gia tăng quan ngại tại phương Tây.

Kể từ sau cuộc đảo chính quân sự năm 2021, theo ước tính của Liên Hợp Quốc (LHQ), ít nhất 6.000 dân thường đã thiệt mạng, hơn 3,5 triệu người phải rời bỏ nhà cửa, và 15 triệu người đang đối mặt với nạn đói – trong đó có 2 triệu người có nguy cơ chết đói.

Bốn năm hỗn loạn chính trị đã tàn phá nền kinh tế Myanmar và biến quốc gia này trở thành một điểm bất ổn của khu vực, với sự gia tăng của hoạt động sản xuất ma túy, buôn bán người và các hình thức lừa đảo xuyên biên giới trên diện rộng.

Nếu bạo lực không chấm dứt, Myanmar sẽ tiếp tục lao vào " con đường tự hủy diệt", Đặc phái viên LHQ về Myanmar – bà Julie Bishop cảnh báo ngày 10/6.

Trong khi các quốc gia phương Tây và láng giềng rút vốn đầu tư do lo ngại về rủi ro nhân quyền và chính trị, Trung Quốc vẫn tiếp tục đổ vốn và duy trì quan hệ với cả chính quyền quân sự lẫn các lực lượng đối lập, theo nhận định của các nhà quan sát.

“Mặc cho cuộc nội chiến kéo dài, Trung Quốc không hề dừng dự án hay rút vốn, điều này giúp họ tiếp cận các nguồn tài nguyên thiên nhiên và cơ hội đầu tư mà các quốc gia khác cho là quá mạo hiểm, từ đó tạo lợi thế kinh tế rõ rệt,” theo một phân tích của Janes công bố ngày 5/6.

"Tại phương Tây, cuộc nội chiến Myanmar thường bị coi là 'cuộc xung đột bị lãng quên'," nhà nghiên cứu Ye Myo Hein thuộc Trung tâm Wilson ở Washington DC viết trên tạp chí Foreign Affairs hồi tháng 4.

"Nhưng đối với Trung Quốc, Myanmar là một chiến trường then chốt, nơi các tham vọng khu vực, lợi ích kinh tế và mối quan tâm an ninh của Bắc Kinh giao thoa."

Ảnh hưởng của Trung Quốc tại Myanmar đã vấp phải làn sóng phản đối từ cộng đồng kiều dân.

Ngày 8/6, người Myanmar tại Nhật Bản đã tổ chức biểu tình tại Tokyo, Osaka và Nagoya để lên án cái mà họ gọi là sự "thống trị có chủ đích" của Trung Quốc đối với quê hương họ vì lợi ích riêng của Bắc Kinh.

"Chúng tôi, những người Myanmar sinh sống tại Nhật Bản, biểu tình khẩn cấp nhằm yêu cầu chính phủ Trung Quốc chấm dứt ngay lập tức việc can thiệp vào các vấn đề nội bộ của Myanmar và chấm dứt việc hậu thuẫn cho quân đội khủng bố đang chiếm giữ quyền lực bất hợp pháp," lãnh đạo cuộc biểu tình – ông James Than Lwin – tuyên bố.

Chiến lược đa hướng

Một trong những ưu tiên hàng đầu của Bắc Kinh tại Myanmar là bảo vệ tuyến đường ống dẫn dầu và khí đốt dài 2.500 km, kéo dài từ Ấn Độ Dương đến miền nam Trung Quốc.

Hành lang đường bộ này có thể trở thành tuyến vận chuyển năng lượng thay thế quan trọng nếu xung đột nổ ra tại eo biển Đài Loan và đe dọa tuyến vận chuyển dầu qua eo biển Malacca, theo bài viết trên The Economist ngày 5/6.

Trung Quốc – quốc gia nhập khẩu dầu lớn thứ hai thế giới – hiện phụ thuộc vào eo biển Malacca cho hơn 70% lượng dầu thô vận chuyển.

Eo biển chiến lược này từ lâu đã được Bắc Kinh coi là điểm yếu chí mạng, trong bối cảnh lo ngại về nguy cơ bị phong tỏa và cưỡng ép. Việc thiết lập tuyến vận tải qua Myanmar là một phần trong nỗ lực rộng lớn của Trung Quốc nhằm giảm phụ thuộc vào các tuyến đường biển dễ bị tổn thương.

Để đạt được mục tiêu này, Bắc Kinh đang theo đuổi chiến lược đa hướng: tiếp cận với tất cả các phe phái, cung cấp hỗ trợ quân sự, đồng thời sử dụng cả áp lực và các biện pháp khuyến khích để đưa các bên vào quỹ đạo lợi ích của Trung Quốc.

Ngoài việc bảo đảm an ninh năng lượng, Trung Quốc còn hướng đến việc ổn định hoạt động khai thác khoáng sản, bảo vệ các dự án thuộc Sáng kiến Vành đai và Con đường (BRI), triệt phá các đường dây lừa đảo xuyên biên giới nhằm vào công dân Trung Quốc và hạn chế ảnh hưởng của phương Tây tại Myanmar.

Sáng kiến BRI là dự án đầu tư lớn của Trung Quốc nhằm xây dựng các cảng biển, đường sắt và cơ sở hạ tầng khác để thúc đẩy xuất khẩu nguyên liệu thô từ các quốc gia nghèo về Trung Quốc.

Vai trò nhà môi giới quyền lực

Tuy nhiên, tình hình xung đột tại Myanmar ngày càng leo thang.

Tính đến tháng 12 năm ngoái, quân đội Myanmar chỉ kiểm soát khoảng 21% lãnh thổ, theo ước tính của BBC. Tình trạng an ninh ngày càng xấu đi đã đặt các dự án do Trung Quốc hậu thuẫn vào tình thế rủi ro.

Dường như Bắc Kinh đã kết luận rằng chính quyền quân sự không đủ khả năng tự bảo vệ lợi ích của Trung Quốc, từ đó quyết định can dự sâu hơn, bao gồm việc thành lập một công ty an ninh chung nhằm bảo vệ các khoản đầu tư của Trung Quốc tại Myanmar – đặc biệt là dọc theo Hành lang Kinh tế Trung Quốc – Myanmar – cũng như đứng ra làm trung gian đàm phán lệnh ngừng bắn giữa chính quyền và các nhóm vũ trang sắc tộc.

Ngày 18/2, Myanmar đã thông qua Luật Dịch vụ An ninh Tư nhân, cho phép các quân nhân Trung Quốc hoạt động dưới vỏ bọc là nhân viên an ninh tư nhân, theo The Irrawaddy.

Lần đầu tiên, vào tháng 6, lực lượng an ninh Trung Quốc đã phối hợp với binh lính Myanmar để bảo vệ một nhà máy lọc dầu gần cảng Kyaukphyu, bang Rakhine.

Trong khi đó, Bắc Kinh đang gây sức ép buộc chính quyền quân sự tổ chức cuộc bầu cử trong năm nay, động thái mà các nhà quan sát cho rằng nhằm tạo ra tính hợp pháp giả tạo.

Tuy nhiên, cuộc "bầu cử giả tạo" này có nguy cơ châm ngòi cho các đợt bạo lực lớn hơn và có thể làm gia tăng bất ổn tại các khu vực biên giới giáp Bangladesh, Trung Quốc, Ấn Độ, Lào và Thái Lan, theo đánh giá của các chuyên gia.

Vai trò của Trung Quốc tại Myanmar đang chuyển biến từ một nhà đầu tư lớn thành một "nhà môi giới quyền lực" trong khu vực.

Thông qua can dự quân sự, ảnh hưởng kinh tế và sức ép chính trị, Bắc Kinh đang từng bước củng cố vị thế chiến lược và mở rộng tầm ảnh hưởng tại quốc gia láng giềng đầy biến động này.