Tác giả: Wu Qiaoxi | 2025-11-17

Nhật Bản và Trung Quốc đang chìm trong một trong những cuộc đối đầu ngoại giao gay gắt nhất trong nhiều năm, sau khi Thủ tướng Sanae Takaichi gợi ý rằng Nhật Bản có thể đáp trả bằng quân sự nếu xảy ra xung đột tại Đài Loan.

Khi được hỏi liệu một “tình huống khẩn cấp Đài Loan” liên quan đến việc Trung Quốc phong tỏa hải quân có được coi là “mối đe dọa đến sự tồn vong” của Nhật Bản hay không, Takaichi trả lời trong phiên điều trần tại Ủy ban Ngân sách Hạ viện ngày 7/11 rằng việc Trung Quốc sử dụng vũ lực quanh Đài Loan có thể là “mối đe dọa sống còn”.

Cũng trong phiên họp Quốc hội cùng ngày, bà Takaichi cảnh báo rằng “tình hình về Đài Loan đã trở nên nghiêm trọng. Chúng ta phải chuẩn bị cho kịch bản xấu nhất”, lời lẽ mạnh mẽ hơn so với các lãnh đạo Nhật trước đây khi đề cập đến khả năng đáp trả quân sự trước một cuộc khủng hoảng Đài Loan.

Theo luật an ninh được thông qua năm 2015, “tình huống đe dọa đến sự tồn vong” cho phép Nhật Bản thực hiện quyền tự vệ tập thể có giới hạn để hỗ trợ một đồng minh thân cận ngay cả khi Nhật Bản không bị tấn công trực tiếp.

Đáp lại, ngày 14/11, Bắc Kinh kêu gọi công dân Trung Quốc tránh đi du lịch Nhật Bản và cảnh báo sinh viên cân nhắc lại kế hoạch du học, viện dẫn “rủi ro an toàn” và thái độ chống Trung Quốc gia tăng sau vụ tranh cãi chính trị.

Ngày hôm sau, Tokyo đã gửi công hàm phản đối chính thức về động thái này, kêu gọi Trung Quốc thực hiện “các biện pháp phù hợp” và góp phần xây dựng quan hệ song phương ổn định.

Cổ phiếu ngành du lịch và bán lẻ của Nhật Bản đã lao dốc hôm 17/11 sau cảnh báo du lịch của Trung Quốc. Du khách Trung Quốc là nguồn khách nước ngoài lớn nhất của Nhật và là động lực then chốt cho chi tiêu bán lẻ và dịch vụ lưu trú. Giá cổ phiếu tiếp tục giảm khi Hồng Kông và Ma Cao cũng làm theo và ban hành các khuyến cáo du lịch tương tự.

Neo Wang, trưởng nhóm phân tích vĩ mô Trung Quốc tại Evercore ISI ở New York, nói với Bloomberg rằng Bắc Kinh một lần nữa đang “tận dụng chi tiêu của du khách Trung Quốc” để tăng chi phí chính trị cho lập trường của Takaichi về Đài Loan.

Căng thẳng gia tăng

Bắc Kinh chỉ trích phát biểu của bà Takaichi là “can thiệp thô bạo vào công việc nội bộ của Trung Quốc” và triệu tập đại sứ Nhật Bản để phản đối vào đêm muộn – một động thái hiếm gặp.

Thứ trưởng Ngoại giao Tôn Vệ Đông nói vấn đề Đài Loan “là lằn ranh đỏ không được vượt qua”, trong khi người phát ngôn Bộ Ngoại giao Lâm Kiến cảnh báo rằng bất kỳ ai tìm cách cản trở sự thống nhất của Trung Quốc sẽ hứng một “đòn tấn công trực diện” và sẽ “thất bại”.

Tranh cãi leo thang khi Tổng lãnh sự Trung Quốc tại Osaka, ông Xue Jian, đăng trên X rằng “cái cổ bẩn thỉu thò vào” phải bị chặt phăng “không do dự một giây”, lời lẽ được nhiều người tại Nhật Bản hiểu là lời đe dọa nhằm vào bà thủ tướng.

Bài đăng sau đó đã bị xóa, nhưng Tokyo đã triệu tập đại sứ Trung Quốc và lên án ngôn từ của ông Xue là “vô cùng không phù hợp”. Các nghị sĩ trong Đảng Dân chủ Tự do cầm quyền kêu gọi chính phủ xem xét tuyên bố ông là nhân vật không được hoan nghênh nếu Bắc Kinh không kiểm soát hành vi của ông.

Truyền thông nhà nước Trung Quốc cũng chỉ trích phát biểu của bà Takaichi.

Một tài khoản mạng xã hội liên kết với CCTV nói rằng bà Takaichi sẽ “phải trả giá” cho lập trường của mình, trong khi các bình luận khác cảnh báo Nhật Bản sẽ có nguy cơ bị “nghiền nát” trong thất bại nếu can thiệp quân sự vào vấn đề Đài Loan, và cáo buộc Tokyo đang hồi sinh chủ nghĩa quân phiệt thời chiến.

Những căng thẳng gần đây diễn ra trong bối cảnh khu vực vốn đã bất ổn.

Ngày 16/11, một biên đội hải cảnh Trung Quốc đã ở trong vùng biển quanh quần đảo Senkaku do Nhật Bản kiểm soát (Trung Quốc gọi là Điếu Ngư) suốt nhiều giờ, trong khi các lực lượng Trung Quốc tiếp tục tập trận thường xuyên quanh Đài Loan.

Trung Quốc tuyên bố toàn bộ Đài Loan là một phần lãnh thổ của mình và đe dọa sử dụng vũ lực để đặt hòn đảo dưới sự kiểm soát của mình. Đài Loan chỉ nằm cách các đảo tây nam của Nhật Bản hơn 100 km và gần các tuyến hàng hải thiết yếu với nhập khẩu năng lượng của Nhật Bản, và là nơi đặt các căn cứ lớn của Mỹ.

Tổng thống Đài Loan Lai Thanh Đức lên án sự hiện diện của Trung Quốc gần quần đảo Senkaku/Điếu Ngư Đài là một “cuộc tấn công nhiều mặt” nhằm vào Nhật Bản. Ông kêu gọi Bắc Kinh kiềm chế và hành xử như một cường quốc có trách nhiệm, chứ không phải một “kẻ gây rối”.