Oleh Jarvis Lee | 2025-06-20

Pembangunan landasan kereta api yang menghubungkan Vietnam dan China telah mencetuskan semula ketidakpercayaan Vietnam yang telah lama wujud terhadap Inisiatif Jalur dan Jalan (BRI) Beijing.

Pada bulan Februari, parlimen Vietnam meluluskan undang-undang yang membenarkan pembiayaan China untuk projek landasan kereta api baharu yang menghubungkan kedua-dua negara.

Projek tersebut, dengan anggaran pelaburan $8.3 bilion, akan menjangkau sejauh 391km -- bermula dari Lao Cai, China, melalui Hanoi ke pelabuhan Haiphong. Pembinaan itu dijangka akan bermula pada tahun ini dan siap menjelang 2030.

Tetapi rancangan itu telah menimbulkan kebimbangan, dengan pengkritik-pengkritik memberi amaran bahawa ia mungkin mengulangi kegagalan seperti Laluan Metro 2A Hanoi -- iaitu laluan transit laju besar - besaran yang pertama di Vietnam.

Projek tersebut, yang dibina oleh China Railway Sixth Group milik negara China, menghadapi masalah kelewatan selama bertahun-tahun dan melebihi kos asal. Pada asalnya kos ditetapkan pada $552 juta, namun kos akhir meningkat kepada $868 juta, dengan pinjaman dari China meliputi $669 juta, seperti yang dilaporkan oleh Majlis Pembangunan Perdagangan Hong Kong.

Perkhidmatan tersebut bermula pada tahun 2021. Jumlah penumpang menurun dengan ketara selepas tempoh awal percubaan percuma. Rakaman dalam talian baru-baru ini menunjukkan banyak kereta api berjalan hampir tanpa penumpang.

Landasan sepanjang 13km itu mengambil masa sedekad untuk disiapkan.

BRI itu telah menghadapi kontroversi yang ketara di seluruh Asia, dengan sentimen anti-China, kos berlebihan dan kebimbangan mengenai kualiti mendahului senarai, Nguyen Hac Giang, seorang sarjana pelawat di ISEAS-Yusof Ishak Institute, memberitahu Focus.

"Syarikat-syarikat China masih akan berhadapan dengan penelitian yang ketat walaupun mereka melaksanakan kewajipan mereka," katanya.

Kedua-dua rakyat dan kerajaan Vietnam mengekalkan "ketidakpercayaan yang tinggi" terhadap pelaburan China, terutamanya selepas masalah-masalah keselamatan pembinaan dan terlebih belanja membelenggu laluan transit laju tersebut, tambahnya.

Kesangsian yang kian meningkat

"Kelewatan dan masalah kualiti dalam projek-projek lepas telah mencetuskan kekecewaan orang ramai," sementara kebimbangan yang kian meningkat terhadap perangkap hutang yang terikat dengan pinjaman-pinjaman daripada China "hanya meningkatkan kesangsian orang ramai," kata Ha Hoang Hop, pengerusi badan pemikir Viet Know yang berpangkalan di Hanoi, kepada Voice of America pada bulan Februari.

Walaupun Hanoi sedang mendapatkan pinjaman daripada China untuk landasan kereta api baharu itu, ia sebelum ini memilih pembiayaan domestik untuk membina laluan berkelajuan tinggi utara-selatan --"satu keputusan yang menekankan komitmen Vietnam terhadap autonomi strategik," katanya.

"Sebahagian besar penduduk masih bimbang tentang pergantungan ekonomi kepada China yang kian meningkat," katanya.

China hanyalah rakan pembangunan kelima terbesar Vietnam, yang menjadikan Vietnam salah sebuah daripada beberapa buah negara Asia Tenggara di mana China bukan pembiaya utama, menurut satu laporan Mac yang diterbitkan oleh Institut Lowy Australia.

Pelaburan China juga sangat tertumpu -- 84% daripada perbelanjaan China di Vietnam perlu disalurkan ke sektor tenaga, mencerminkan penglibatan terhad dan pendekatan terkawal Vietnam.

Sikap di kalangan masyarakat Vietnam mencerminkan kewaspadaan tersebut.

Menurut laporan Negara Asia Tenggara 2025 oleh Institut ISEAS-Yusof Ishak, sebanyak 74.8% responden Vietnam mengenal pasti pencerobohan China di Laut China Selatan sebagai kebimbangan geopolitik utama kerajaan mereka.

Kira-kira 51% berkata mereka tidak mempunyai atau kurang keyakinan bahawa China akan "melakukan perkara yang betul" untuk keamanan dan keselamatan global.

Kedua-dua kepimpinan dan masyarakat umum Vietnam melihat tindak tanduk China di Laut China Selatan sebagai ancaman kepada kedaulatan negara, kata Nguyen.

"Saya berpendapat bahawa ia akan menyukarkan China untuk benar-benar mengukuhkan hubungan mereka dengan Vietnam, dan tidak akan adanya perubahan besar dalam dasar Vietnam terhadap China," kata Nguyen.

[Bahagian III daripada IV dalam siri Inisiatif Jalur dan Jalan China di Asia Tenggara]