Tác giả: Hua Ziliang | 2025-03-05

Căng thẳng đã bùng phát trở lại tại bãi cạn Scarborough sau khi máy bay của Trung Quốc và Philippines gần đây đã có một cuộc đối đầu căng thẳng trong khu vực Biển Đông.

Vào ngày 18/2, một máy bay tuần tra của Philippines và một trực thăng quân sự Trung Quốc đã có cuộc đối đầu kéo dài 30 phút trên vùng biển gần bãi cạn Scarborough (Philippines gọi là bãi cạn Panatag).

Máy bay Trung Quốc đã áp sát một cách hung hăng từ phía trên, có lúc chỉ cách máy bay tuần tra của Philippines khoảng ba mét.

Phi công Philippines đã cảnh báo máy bay Trung Quốc rằng hành động này là "cực kỳ nguy hiểm".

Sau đó, Bộ Tư lệnh Chiến khu Nam bộ của Quân Giải phóng Nhân dân Trung Quốc (PLA) đã cáo buộc Philippines "xâm phạm trái phép không phận Trung Quốc và bóp méo sự thật".

Cả hai nước đều đã công bố video về cuộc chạm trán này.

Bãi cạn Scarborough là đảo san hô vòng lớn nhất ở Biển Đông, nằm ở phía Đông của quần đảo Trung Sa.

Bãi cạn này có diện tích khoảng 150 km², nằm cách vịnh Subic của Philippines khoảng 230 km và cách đảo Hải Nam, Trung Quốc khoảng 880 km.

Vùng biển xung quanh bãi cạn này có nguồn lợi hải sản phong phú và nhiều tiềm năng về dầu mỏ và khí đốt.

Hơn nữa, bãi cạn Scarborough nằm ở cửa ngõ phía Bắc Biển Đông, giao thương hàng hóa qua khu vực này mỗi năm đạt khoảng 3,4 nghìn tỷ USD.

Bãi cạn này nằm trong vùng đặc quyền kinh tế (EEZ) 200 hải lý của Philippines, theo Công ước của Liên Hợp Quốc về Luật Biển.

Tuy nhiên, Trung Quốc tuyên bố có "các quyền lịch sử" đối với bãi cạn Scarborough và từ chối công nhận các phán quyết quốc tế về vấn đề này.

Căng thẳng leo thang

Kể từ cuộc đối đầu tại bãi cạn Scarborough vào năm 2012, Trung Quốc đã giành quyền kiểm soát khu vực này và tăng cường các cuộc tuần tra của lực lượng cảnh sát biển và quân đội.

Vào tháng 9 năm 2023, Cảnh sát Biển Philippines đã công bố đoạn video cho thấy, nhân viên của lực lượng này đang cắt một "hàng rào nổi" mà Trung Quốc đã lắp đặt xung quanh bãi cạn Scarborough. Họ cáo buộc Bắc Kinh đã ngăn cản ngư dân Philippines tiếp cận khu vực này.

Đến tháng 1 năm nay, Manila lại cáo buộc Trung Quốc đưa một tàu cảnh sát biển cỡ lớn vào vùng đặc quyền kinh tế (EEZ) của Philippines, dẫn đến một cuộc đối đầu trên biển trong khoảng thời gian ngắn.

Aaron Jed Rabena, một nhà nghiên cứu tại Trung tâm Châu Á của Đại học Philippines cho rằng, Tổng thống Philippines Ferdinand Marcos Jr. đã áp dụng chiến lược bốn mũi nhọn ở Biển Đông để đối phó với sự bành trướng liên tục của Trung Quốc.

Mũi nhọn đầu tiên là thực hiện "chiến lược công khai vạch trần", chủ động công bố các hoạt động của Trung Quốc ở Biển Đông, nhằm thu hút sự chú ý của truyền thông quốc tế và gia tăng áp lực ngoại giao, theo nhà nghiên cứu Rabena.

Mũi nhọn thứ hai là các biện pháp quân sự và pháp lý bằng cách tăng cường xây dựng các đạo luật, ví dụ như Đạo luật Vùng biển để đưa bãi cạn Scarborough và các đảo khác vào chủ quyền của Philippines

Mũi nhọn thứ ba là thúc đẩy hợp tác với các đồng minh thông qua việc mở rộng các cuộc tập trận quân sự chung và tăng cường hợp tác quốc phòng với Hoa Kỳ, Nhật Bản và Australia.

Cuối cùng, Tổng thống Ferdinand Marcos Jr. dùng áp lực ngoại giao đa phương để thúc đẩy tính hợp pháp của phán quyết trọng tài quốc tế về Biển Đông và cô lập Trung Quốc.

Trung Quốc đã phản ứng lại bằng cách đưa ra các đường cơ sở lãnh hải mới xung quanh bãi cạn Scarborough, bổ sung nhiều khu vực của Biển Đông vào lãnh thổ mà họ tuyên bố chủ quyền, từ đó làm căng thẳng trong khu vực gia tăng.

Tờ South China Morning Post đưa tin ngày 18/2, Wu Shicun, Chủ tịch và là người sáng lập Viện Nghiên cứu Quốc gia Trung Quốc về Biển Đông, ám chỉ tại Hội nghị An ninh Munich rằng Bắc Kinh có sẵn "nhiều biện pháp đa dạng hơn".

Nếu Philippines theo đuổi một vụ kiện trọng tài quốc tế khác, Trung Quốc có thể áp dụng các biện pháp trả đũa mạnh mẽ hơn, ví dụ như trừng phạt kinh tế hoặc đe doạ quân sự, Chủ tịch Wu nói.

Sự ủng hộ quốc tế

Trong khi các căng thẳng ở Biển Đông tăng dần, Hoa Kỳ và các đồng minh của mình đã ngày càng thể hiện sự ủng hộ đối với Philippines.

Sau các cuộc tập trận quân sự chung giữa Hoa Kỳ và Philippines diễn ra vào tháng 1 năm nay, Pháp đã điều tàu sân bay Charles de Gaulle tới để tham gia các cuộc diễn tập chung với các lực lượng Philippines vào cuối tháng 2.

Nhóm tàu sân bay Pháp sau đó đã cập cảng tại vịnh Subic, nơi hai nước ký kết các thỏa thuận để làm sâu sắc thêm quan hệ đồng minh.

Trong khi đó, các bộ trưởng quốc phòng Nhật Bản và Philippines đã gặp nhau vào tháng 2 tại Manila và công bố về việc thiết lập một khuôn khổ đối thoại chiến lược.