Tác giả: Kao Tzu-chiao | 2025-03-24

"[Tôi là] người Đài Loan, tất nhiên! Chắc chắn rồi!" Trần Vân đáp không do dự khi được Focus hỏi về danh tính của mình.

Tuy nhiên, nếu thời gian quay ngược lại khoảng năm 2010, thì câu trả lời của cô ấy có thể đã khác.

Vào khoảng năm 2010, Trần Vân, tên nhân vật đã được thay đổi, khi đến Thượng Hải để tìm kiếm cơ hội việc làm. Khi ấy, cô không có ấn tượng đặc biệt tích cực hay tiêu cực về Trung Quốc.

"Có tiền để kiếm, vậy tại sao lại không thử chứ?" cô nói. Khi đó, bản sắc dân tộc đối với cô chưa quá sâu sắc. "Tôi coi mình là người Đài Loan, nhưng cũng không phản đối nếu được gọi là người Trung Quốc".

Tuy nhiên, từ khi ông Tập Cận Bình lên nắm quyền Tổng Bí thư Đảng Cộng sản Trung Quốc vào năm 2012, Bắc Kinh ngày càng gia tăng sức ép lên Đài Loan.

Những lời đe dọa quân sự và tuyên bố sẵn sàng thống nhất bằng vũ lực đã khiến cô thay đổi suy nghĩ.

"Bắc Kinh đơn giản là chỉ đang cố gắng xóa bỏ Trung Hoa Dân Quốc [ROC; Đài Loan]," Trần Vân nhận định.

"Tôi không ủng hộ Đài Loan tuyên bố độc lập, nhưng tôi cũng không thể đứng nhìn Trung Hoa Dân Quốc bị nuốt chửng bởi bên kia eo biển Đài Loan. Tôi hoàn toàn không muốn trở thành người Trung Quốc chút nào."

Sự thay đổi trong bản sắc

Sự thay đổi trong tư duy của Trần Vân phản ánh xu hướng chung trong nhận diện bản sắc của người Đài Loan trong những năm gần đây.

Kể từ năm 1992, Trung tâm Nghiên cứu Bầu cử của Đại học Quốc gia Chengchi (NCCU) đã thực hiện khảo sát thường niên về bản sắc dân tộc. Kết quả tháng 2/2024 cho thấy chỉ 2,4% số người được hỏi tự nhận là "người Trung Quốc" - mức thấp nhất kể từ năm 1992. Trong khi đó, số người tự nhận là "người Đài Loan" đã đạt 63,4%, đánh dấu năm thứ tư liên tiếp duy trì trên 60%.

Năm 2005 là một cột mốc quan trọng trong sự thay đổi bản sắc của người Đài Loan.

Vào tháng 3 năm đó, Bắc Kinh đã ban hành Luật Chống Ly khai, luật này rõ ràng cho phép Trung Quốc sử dụng vũ lực nếu Đài Loan tuyên bố độc lập, nếu xảy ra các vụ việc lớn liên quan đến việc Đài Loan ly khai hoặc nếu việc thống nhất hòa bình được coi là bất khả thi.

Năm ngoái, Bắc Kinh đã ban hành "22 chỉ thị" về việc trừng phạt các nhà hoạt động ủng hộ độc lập Đài Loan bằng các mức án nghiêm khắc, bao gồm cả án tử hình.

"Bắc Kinh gần như đang chĩa tên lửa vào chúng tôi. Làm sao tôi có thể tiếp tục cảm thấy mình là người Trung Quốc?" Dương Kiến, tên nhân vật đã được thay đổi, một người từng tham gia nhiều chương trình giao lưu tại Trung Quốc, bày tỏ.

Cô ấy từng gọi bên kia eo biển này là "Trung Quốc đại lục", nhưng bây giờ cô chỉ gọi là "Trung Quốc". "Là vì nơi đó hoàn toàn khác biệt với Đài Loan", cô giải thích.

Về phần mình, Trần Vân giờ đây cẩn trọng hơn khi sang Thượng Hải công tác. Cô mang theo một chiếc điện thoại sơ cua, để lại điện thoại chính tại Đài Loan nhằm tránh rủi ro.

Những vụ việc người Đài Loan bị hải quan Trung Quốc thẩm vấn không phải hiếm, và đó là điều đáng lo ngại, cô nói.

Cô nhắc đến vụ việc của Phó Trà, tổng biên tập Nhà xuất bản Gusa.

Lý Nghiêm Hà, bút danh Phó Trà, cùng vợ rời Thượng Hải đến Đài Loan sinh sống từ năm 2009. Sau khi về thăm người thân ở Trung Quốc vào tháng 3/2023, ông bị mất liên lạc.

Mãi đến ngày 17 tháng 3 năm nay, Văn phòng Các vấn đề Đài Loan của Trung Quốc mới xác nhận rằng ông đã bị buộc tội "kích động ly khai khỏi tổ quốc" và bị kết án.

'Sự cai trị hà khắc'

Lâm Phi, người từng tham gia chương trình trao đổi sinh viên tại Đại học Bắc Kinh trong một năm, thừa nhận rằng anh yêu thích văn hóa Trung Hoa nhưng cho rằng thể chế chính trị hai bờ eo biển quá khác biệt.

"Tôi không muốn sống dưới sự cai trị của Đảng Cộng sản Trung Quốc".

"Điều này có liên quan trực tiếp đến chính sách cai trị hà khắc của ông Tập Cận Bình," ông Vương Hồng Nhân, Giám đốc Viện Nghiên cứu Chính sách Quốc gia, nhận định.

"Cách tiếp cận 'chiến tranh tâm lý và đe dọa quân sự' của Bắc Kinh đối với Đài Loan, đi đôi với việc đàn áp các cuộc biểu tình ở Hồng Kông từ năm 2019 đến 2020, đã đổ thêm dầu vào lửa oán giận sâu sắc đối với hệ thống chính trị của Trung Quốc trong lòng người Đài Loan, ông nói.

Những biến động ở Hồng Kông là hồi chuông cảnh báo lớn đối với người Đài Loan, củng cố nỗi lo rằng tự do có thể bị tước đoạt bất cứ lúc nào nếu rơi vào sự kiểm soát của Bắc Kinh.

"Trước đây, thế hệ trẻ Đài Loan không mang quá nhiều gánh nặng về bản sắc," ông Vương nói thêm. "Nhưng sau khi đến Trung Quốc, một số người nhận ra rằng xã hội ở đó không như họ tưởng."

Ông kết luận rằng sự vỡ mộng này đã khiến ngày càng nhiều người Đài Loan chỉ xác định bản thân là "người Đài Loan," thay vì "người Trung Hoa."