Theo Focus and AFP | 2025-05-09

Nhật Bản đang củng cố hiện diện chiến lược tại Đông Nam Á thông qua việc siết chặt quan hệ an ninh và kinh tế với Philippines, trong bối cảnh cả hai nước đều đối mặt với sự gia tăng lo ngại về những động thái ngày càng cứng rắn của Trung Quốc ở các vùng biển đang tranh chấp.

Ngày 29/4, chuyến thăm chính thức đầu tiên của ông Shigeru Ishiba với tư cách là Thủ tướng Nhật Bản tới Manila đánh dấu một bước tiến quan trọng trong quan hệ Tokyo-Manila, với nhiều sáng kiến ​​mới được đưa ra nhằm thúc đẩy hợp tác quốc phòng và phát triển kinh tế.

Trong cuộc họp báo chung với Tổng thống Philippines Ferdinand Marcos Jr., ông Ishiba nhấn mạnh lập trường chung của hai nước trong việc chống lại các hành động cưỡng ép ở những vùng biển tranh chấp trong khu vực.

"Tôi hy vọng, hai nước chúng ta sẽ tiếp tục trao đổi chặt chẽ với nhau để phản đối những hành động nhằm thay đổi nguyên trạng ở Biển Hoa Đông và Biển Đông bằng vũ lực hoặc cưỡng ép", ông Ishiba nêu quan điểm.

Bắc Kinh hiện tuyên bố chủ quyền gần như toàn bộ Biển Đông, bất chấp phán quyết của Tòa Trọng tài Quốc tế năm 2016 cho rằng những tuyên bố đó không có cơ sở pháp lý.

Hiệp ước an ninh thông tin

Cả Tokyo và Manila đều có tranh chấp hàng hải với Trung Quốc. Cụ thể, Nhật Bản có tranh chấp với nước này ở biển Hoa Đông còn Philippines có tranh chấp ở Biển Đông.

Việc có chung những bất bình về các yêu sách lãnh thổ của Trung Quốc khiến hai nước xích lại gần nhau hơn, đồng thời tăng cường quan hệ với Hoa Kỳ.

Chuyến thăm của Thủ tướng Nhật diễn ra song song với các cuộc tập trận quân sự chung giữa Nhật Bản, Philippines và Hoa Kỳ – một minh chứng cho sự đồng thuận chiến lược ngày càng rõ nét giữa các bên tại khu vực Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương.

Tại Manila, quan chức hai nước thông báo bắt đầu đàm phán về Hiệp định Tiếp nhận và Cung cấp dịch vụ lẫn nhau, cho phép hai bên hỗ trợ hậu cần và chia sẻ nguồn lực quân sự khi cần thiết.

Ông Ishiba cho biết, Nhật Bản và Philippines đã bắt đầu đàm phán về một hiệp định an ninh thông tin tiềm năng, cho phép hai bên chia sẻ thông tin mật và tăng cường hơn nữa hợp tác quốc phòng.

Các bước đi này được xây dựng dựa trên Hiệp định Tiếp cận Lẫn nhau đã được ký kết vào tháng 7 năm ngoái, cho phép triển khai lực lượng quân sự trên lãnh thổ của nhau. Philippines đã phê chuẩn thỏa thuận này và hiện đang chờ Quốc hội Nhật Bản thông qua.

'Đồng minh kiên định'

Nhật Bản là nhà tài trợ chính cho các nỗ lực của Philippines trong việc hiện đại hóa các tàu tuần tra trên Biển Đông và năng lực giám sát hàng hải. Những nâng cấp này ngày càng trở nên cần thiết trong bối cảnh các tàu tuần tra bờ biển Trung Quốc và Philippines liên tục xảy ra các cuộc đối đầu trong vùng biển tranh chấp.

Tổng thống Marcos ca ngợi mối quan hệ giữa Manila và Tokyo hiện đang trong "thời kỳ hoàng kim", đồng thời đánh giá cao vai trò của Nhật Bản trong việc nâng cao năng lực quốc phòng Philippines. Ông gọi Nhật Bản là “đối tác đáng tin cậy và kiên định” trong khu vực.

Chủ tịch Hạ viện Philippines, ông Ferdinand Martin Romualdez, cũng đồng tình khi nhấn mạnh vai trò “không thể thay thế” của Nhật Bản trong việc hỗ trợ phát triển đất nước, gọi Tokyo là “đồng minh kiên định, người bạn đáng tin và đối tác thiết yếu.”

Phát triển kinh tế

Nhật Bản cam kết hỗ trợ Philippines đạt được vị thế quốc gia có thu nhập trung bình cao – một mục tiêu phát triển then chốt nhằm thu hút đầu tư nước ngoài.

Thủ tướng Ishiba cho biết Nhật Bản sẽ tận dụng những “thế mạnh riêng biệt” của mình để thúc đẩy Philippines tăng trưởng ở nhiều lĩnh vực, từ viễn thông, năng lượng, hạ tầng đến giảm thiểu rủi ro thiên tai.

Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Nhật Bản, ông Toshihiro Kitamura, khẳng định Tokyo sẽ tiếp tục thúc đẩy sự tham gia của khu vực tư nhân. Hiện có hơn 1.600 doanh nghiệp Nhật đang hoạt động tại Philippines, và Nhật Bản mong muốn mở rộng đầu tư thông qua việc huy động thêm nguồn vốn tư nhân.

Ngoài các chiến lược kinh tế tổng thể và huy động khu vực tư nhân, các quan chức hai nước cũng đặc biệt nhấn mạnh đến những lĩnh vực cụ thể như nông nghiệp – một lĩnh vực hợp tác đầy triển vọng.

Ông Ishiba, từng là Bộ trưởng Nông nghiệp, đánh giá cao sự quan tâm của Tổng thống Marcos trong lĩnh vực này và bày tỏ mong muốn tăng cường hợp tác phát triển nông nghiệp giữa hai nước.

Đối tác đáng tin cậy

Trên toàn khu vực Đông Nam Á, Nhật Bản tiếp tục được xem là đối tác kinh tế và chính trị đáng tin cậy.

Một khảo sát của Viện ISEAS-Yusof Ishak được công bố vào đầu năm nay cho thấy, 67,4% số người được hỏi "lo ngại về tầm ảnh hưởng kinh tế ngày càng tăng của Trung Quốc đối với kinh tế khu vực " -- con số này cao gấp đôi so với 32,6% số người ủng hộ.

Báo cáo cũng chỉ ra rằng, người dân khu vực coi sự nổi lên về mặt kinh tế của một quốc gia đơn lẻ là mối đe dọa tiềm ẩn đối với an ninh kinh tế khu vực.

Khi Đông Nam Á ngày càng giữ vai trò then chốt về mặt chiến lược và kinh tế, các khoản đầu tư dài hạn của Tokyo – được xây dựng trên tinh thần tôn trọng lẫn nhau và quan hệ đối tác linh hoạt – đang tạo nền tảng cho một mối quan hệ sâu sắc hơn trong tương lai.

Cũng theo khảo sát của ISEAS, Nhật Bản tiếp tục là cường quốc được tin tưởng nhất trong khu vực ASEAN, với tỷ lệ tín nhiệm chung trong khối ASEAN-10 đạt 66,8%, tăng đáng kể so với mức 58,9% năm 2024.

"Nhật Bản vẫn duy trì vị thế là một quốc gia đáng tin cậy, khi người dân ASEAN đánh giá cao sự cam kết vững chắc của nước này trong lĩnh vực kinh tế, cũng như mối đồng cảm văn hóa mà hai bên cùng chia sẻ", nhà bình luận Veeramalla Anjaiah viết trong một bài báo đăng trên Eurasia Review ngày 27/02.