Tác giả: Shirin Bhandari | 2025-06-24

Giới chức Philippines đang tăng cường nỗ lực chống lại các hoạt động tuyên truyền trực tuyến của Trung Quốc.

Quốc hội Philippines đã tổ chức một loạt bốn phiên điều trần từ tháng 2 năm nay đến ngày 5/6 vừa qua về vấn đề vũ khí hóa tin giả cũng như hoạt động tuyên truyền trên mạng xã hội. Các cuộc điều trần này được tổ chức vì có những tiết lộ rằng một số người có ảnh hưởng trên mạng xã hội (influencers) của Philippines đã tham dự một hội thảo do Trung Quốc tài trợ vào năm 2023.

Trong các phiên điều trần này, các nhà lập pháp đã cảnh báo rằng những người cung cấp tin giả trực tuyến đang tích cực thúc đẩy lợi ích của nước ngoài và làm suy yếu các tuyên bố chủ quyền của Philippines ở Biển Tây Philippines (hay còn gọi là Biển Đông).

“Người Philippines có quyền biết sự thật. Chúng ta phải bảo vệ họ khỏi chính những người đồng bào của mình – những người cũng lan truyền tin giả, gieo rắc, phát tán sự sợ hãi và chia rẽ trong xã hội” – Dân biểu Dan Fernandez – một đại diện khu vực Laguna được báo chí trích lời trong ngày 5/ 6.

“Việc tuyên truyền này nhằm làm suy yếu ý chí của chúng ta, chia rẽ công luận và bình thường hóa sự hiện diện bất hợp pháp của họ trong vùng lãnh hải của chúng ta” - ông Fernandez nói.

Tin giả là một mối đe dọa lớn đối với chủ quyền Philippines, chỉ đứng thứ hai sau những hành động gây hấn trên biển của Trung Quốc.

Trong thời đại số này, các vlogger (những người chuyên sáng tạo và chia sẻ nội dung trên các nền tảng video) và các influencer ngày càng có ảnh hưởng trong việc định hình cảm nhận và nghị luận chính sách vì công chúng đang gia tăng sử dụng mạng xã hội để tiếp nhận và tìm kiếm thông tin.

Chiến thuật tuyên truyền

Theo điều tra của mạng báo Philstar.com công bố vào tháng 5 vừa qua, một số vlogger người Philippines đang tích cực thổi phồng các câu chuyện bi quan về Biển Tây Philippines.

Nội dung video của họ thường gieo rắc sự sợ hãi, mô tả Trung Quốc có sức mạnh áp đảo còn Philippines thì bất lực, đồng thời đổ lỗi cho Hoa Kỳ là kẻ kích động, xúi giục.

Những vlogger này sử dụng chiến thuật đánh lạc hướng, làm giảm tầm quan trọng của các vấn đề biển đảo bằng cách chuyển hướng chú ý của công chúng sang các vấn đề nội địa không có liên quan.

Nhà xã hội học Alvin Camba xác nhận những đặc tính/mô hình này, giải thích rằng cách truyền thông/tạo thông điệp như vậy phù hợp/ giống với các công cụ tuyên truyền của nhà nước Trung Quốc.

“Họ đánh giá quá cao sức mạnh của Trung Quốc” - ông Camba nói với tờ Philstar đồng thời cho biết thêm rằng nhiều influencer có hiểu biết hạn chế về các chủ đề họ đề cập.

Những người sáng tạo này thường chọn nguồn tin và danh tính nhằm tạo sự tin cậy, uy tín giả tạo cho các câu chuyện/ thông điệp làm suy yếu chủ quyền Philippines - ông nói.

Một nghiên cứu có quy mô lớn hơn do AidData thực hiện vào tháng 9 năm ngoái cho hay các thông điệp/luận điệu ủng hộ Trung Quốc ở Philippines không chỉ đến từ các vlogger mà còn là một phần của các chiến dịch có tổ chức, liên quan đến cả các nhóm sử dụng các tài khoản giả trên mạng xã hội (troll farms) và các chương trình đào tạo do nước ngoài tài trợ.

Những nỗ lực này nhằm biến sự hiện diện của Trung Quốc ở Biển Đông trở thành bình thường đồng thời đề cao các dự án hạ tầng có liên quan tới Bắc Kinh.

Các thông điệp, luận điệu ủng hộ Trung Quốc trên mạng xã hội làm giảm/suy yếu sự ủng hộ của công chúng đối với việc khẳng định các quyền biển đảo/hàng hải của Manila, người phát ngôn Lực lượng Tuần duyên Philippines - Jay Tarriela, cảnh báo vào tháng 2 năm nay.

Những lo ngại này được củng cố khi xuất hiện thông tin rằng các nhà sáng tạo nội dung Philippines đã tham dự một hội thảo do Trung Quốc tài trợ vào năm 2023 nhằm thúc đẩy các thông điệp ủng hộ Bắc Kinh.

Cuộc điều tra diễn ra sau đó vào tháng 2 của quốc hội đã triệu tập hơn 40 nhân vật mạng xã hội và người tạo nội dung số đến khai báo, trong đó có Trixie Angeles, người từng làm phát ngôn viên tổng thống năm 2022.

Các phiên điều trần này đóng vai trò quan trọng, giúp đánh giá quy mô vấn đề tin giả, xác định khoảng trống trong lập pháp và tìm cách buộc những người hoạt động trên nền tảng số phải chịu trách nhiệm - các nhà làm luật cho biết.

Phản công

Các cơ quan chính phủ đã khởi xướng các sáng kiến chống tin giả để củng cố sự thật và bảo vệ các thảo luận của công chúng.

“Chính phủ Philippines có lập trường rõ ràng về vị thế của mình ở Biển Tây Philippines cũng như quyền về biển đảo/hàng hải của mình. Chính phủ đã đào tạo và chỉ định các bộ phận truyền thông chiến lược và phát ngôn viên trong lực lượng Tuần duyên Philippines, Hải quân Philippines và Lực lượng Vũ trang” – ông Ares Gutierrez, cựu phó tổng giám đốc Cơ quan Thông tin Philippines (PIA), nói với Focus.

Ông Gutierrez - một nhà báo kỳ cựu đồng thời là người làm truyền thông chính phủ lâu năm - đã làm việc với chính quyền của Tổng thống Marcos trong 3 năm qua để tăng cường minh bạch hóa và vạch trần các hoạt động thao túng trực tuyến.

“Việc chính quyền hiện tại cởi mở hơn trong việc lên án/vạch mặt chỉ tên những đối tượng phát tán thông tin sai lệch và tin giả là điều hữu ích” - ông nói thêm.

Thông tấn xã Philippines (PNA) đã phối hợp với các cơ quan chính quyền địa phương tổ chức các hội thảo chiến lược và hoạt động cộng đồng khắp Luzon, Visayas và Mindanao - ba khu vực tạo nên toàn bộ quần đảo Philippines.

Các sáng kiến này được thiết kế nhằm mục tiêu chống tin giả bằng cách đơn giản hóa các vấn đề biển/hàng hải phức tạp và nâng cao nhận thức của người dân.

Đồng thời, PIA đã phát động các diễn đàn học đường, mời chuyên gia về biển đảo/hàng hải như Phát ngôn viên Tarriela của Lực lượng Tuần duyên Philippines nói chuyện trực tiếp với học sinh, sinh viên.

Các buổi nói chuyện này nhằm mục tiêu giáo dục thanh thiếu niên về luật biển và giúp họ xây dựng các kỹ năng tư duy phản biện thay vì bị phụ thuộc vào các thông tin trên mạng xã hội.

Chiến trường số

Các cuộc khảo sát cho thấy những nỗ lực này đang thu hút được sự ủng hộ.

Một khảo sát của Social Weather Stations, thực hiện vào tháng 6/2024 cho Viện Stratbase ADR, cho thấy 60% người Philippines cho rằng các hành động của chính phủ ở Biển Tây Philippines là hợp lý - Thông tấn xã Philippines (PNA) cho hay.

Đó là các sáng kiến như tuần tra chung và tập trận quân sự với đồng minh. Cuộc thăm dò ý kiến 1.500 người trên phạm vi cả nước này cho thấy sự ủng hộ rộng rãi của công chúng.

Khi truyền thông số tái định hình thảo luận của công chúng, các chương trình giảng dạy về truyền thông đã được mở rộng trên phạm vi toàn quốc, trang bị cho học sinh, giáo viên và những người làm nội dung khả năng phát hiện những phát ngôn không đúng sự thật, phản bác tin giả và bảo vệ chủ quyền Philippines --không chỉ ở vùng biển đang có tranh chấp mà cả trên khắp các nền tảng và thuật toán trực tuyến.

“Chúng ta đang ở một bước ngoặt lịch sử. Những gì chúng ta làm hôm nay sẽ định hình Philippines của ngày mai. Chúng ta im lặng nghĩa là chúng ta đầu hàng. Chúng ta thờ ơ nghĩa là chúng ta để người khác quyết định tương lai của mình” – ông Karl Josef Legazpi, Trợ lý Thư ký Ủy ban Thanh niên Quốc gia, phát biểu tại một sự kiện chống tin giả diễn ra vào tháng 3 năm nay.

“Nhưng nếu chúng ta chọn hành động -- nếu chúng ta đấu tranh vì Biển Tây Philippines, vì đất nước và nhân dân của mình -- thì chúng ta chứng tỏ rằng mình xứng đáng với tổ tiên” - ông nói thêm.