Theo Wu Qiaoxi và AFP | 2025-10-31

GYEONGJU, HÀN QUỐC – Thủ tướng mới của Nhật Bản và nhà lãnh đạo kỳ cựu của Trung Quốc vừa có cuộc gặp đầu tiên, trong đó hai bên thẳng thắn nêu ra nhiều bất đồng.

Ngày 31/10, Thủ tướng Sanae Takaichi cho biết bà đã nêu “những quan ngại nghiêm trọng” về tình hình Biển Đông, Hồng Kông và Tân Cương trong cuộc hội đàm đầu tiên với Chủ tịch Tập Cận Bình, cho thấy cả hai bên đều muốn mở đối thoại bất chấp những chia rẽ sâu sắc.

Hai nhà lãnh đạo đã gặp gỡ bên lề Hội nghị Cấp cao Hợp tác Kinh tế châu Á – Thái Bình Dương (APEC) tại Hàn Quốc, đánh dấu cuộc trao đổi trực tiếp đầu tiên giữa họ.

Phát biểu với báo giới, bà Takaichi nhấn mạnh mong muốn xây dựng "mối quan hệ chiến lược, cùng có lợi giữa Nhật Bản và Trung Quốc", đồng thời nhấn mạnh rằng "điều quan trọng là hai bên phải đối thoại trực tiếp, thẳng thắn".

Bà Takaichi chính thức nhậm chức ngày 21/10.

Phát biểu thẳng thắn trước ông Tập

"Chúng tôi đã bày tỏ quan ngại sâu sắc về các hành động ở Biển Đông, cũng như tình hình tại Hồng Kông và Khu tự trị Duy Ngô Nhĩ Tân Cương", bà Takaichi nói, ám chỉ đến những tranh chấp lãnh thổ và vấn đề nhân quyền tại Trung Quốc.

Theo Hãng Thông tấn Nhà nước Trung Quốc Tân Hoa xã, ông Tập Cận Bình bày tỏ hy vọng chính phủ mới của Nhật Bản sẽ "có nhận thức đúng đắn về Trung Quốc" và "tuân thủ định hướng chung của mối quan hệ song phương hòa bình, hữu nghị và hợp tác".

Bà Takaichi cho biết bà đã nêu nhiều vấn đề gai góc, bao gồm quần đảo Senkaku của Nhật Bản (Trung Quốc gọi là Điếu Ngư), nơi tàu hai nước thường xuyên đối đầu trên Biển Hoa Đông. Bà cũng đề cập đến việc Trung Quốckiểm soát xuất khẩu đất hiếm – nguyên liệu quan trọng đối với nhiều ngành công nghiệp đồng thời yêu cầu phóng thích các công dân Nhật Bản bị giam giữ tại Trung Quốc và đảm bảo an toàn cho kiều dân Nhật tại đây.

"Tôi đã truyền đạt rằng chúng tôi mong muốn những vấn đề này được giải quyết", bà nói.

Về vấn đềĐài Loan bà Takaichi cho biết: "Phía Trung Quốc có nêu ra vấn đề này. Tôi nhấn mạnh rằng, để duy trì ổn định và an ninh khu vực, việc giữ gìn mối quan hệ hòa bình xuyên eo biển là rất quan trọng".

Trung Quốc nhiều lần bác bỏ các cáo buộc vi phạm nhân quyền đối với người Duy Ngô Nhĩ tại Tân Cương, cho rằng chính sách của họ đã "xóa bỏ chủ nghĩa cực đoan và thúc đẩy phát triển kinh tế". Bắc Kinh cũng tuyên bố chủ quyền gần như toàn bộ Biển Đông, dù phán quyết của Tòa trọng tài quốc tế năm 2016 đã bác bỏ tuyên bố này.

Trước cuộc gặp, nhiều chuyên gia nhận định đây sẽ là "cuộc gặp xã giao lạnh lẽo", nhất là khi ông Tập không gửi điện mừng chúc bà Takaichi sau khi bà nhậm chức.

"Dẫu vậy, nhìn chung, sự ổn định vẫn là ưu tiên chung của cả hai bên", Giáo sư Yee Kuang Heng thuộc Trường Chính sách công, Đại học Tokyo, nhận định với AFP.

"Diều hâu" đối với Trung Quốc

Bà Takaichi – nữ Thủ tướng đầu tiên của Nhật Bản – từ lâu được biết đến là người có lập trường cứng rắn với Trung Quốc và ủng hộ tăng cường ngân sách quốc phòng.

Là người thường xuyên viếng Đền Yasukuni – nơi tưởng niệm các binh sĩ Nhật Bản tử trận, trong đó có cả những tội phạm chiến tranh bị kết án – bà Takaichi nhiều lần khiến Trung Quốc và Hàn Quốc bất bình. Hai nước này từng chịu nhiều đau thương từ quân đội Nhật Bản trong Chiến tranh Thế giới thứ Hai và thời kỳ trước đó.

Bà nhậm chức ngày 21/10 cùng với nội các mang tên "Chính phủ Quyết đoán vì Tiến bộ", cam kết thúc đẩy cải cách quốc phòng, củng cố liên minh Nhật – Mỹ và nâng cao vai trò của Tokyo trong khu vực Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương.

Được xem là người kế thừa di sản chính trị của cố Thủ tướng Shinzo Abe, bà Takaichi kêu gọi sửa đổi Hiến pháp để tăng cường năng lực cho Lực lượng Phòng vệ Nhật Bản.

Trước đây, bà từng khẳng định Tokyo phải "đối phó với mối đe dọa an ninh" từ Bắc Kinh.

Tuy nhiên, kể từ khi trở thành lãnh đạo Đảng Dân chủ Tự do (LDP) ngay trước khi thành Thủ tướng, bà đã tránh việc viếng Đền Yasukuni trong các dịp lễ hội lớn.

Lập trường ủng hộ Đài Loan của bà Takaichi cũng được biết đến rộng rãi. Trong chiến dịch tranh cử lãnh đạo đảng, bà phát biểu tại Viện Hudson (một tổ chức nghiên cứu của Mỹ) rằng "hòa bình và ổn định tại eo biển Đài Loan" là mối quan tâm hàng đầu của Nhật Bản, đồng thời khẳng định "mọi hành động đơn phương thay đổi nguyên trạng bằng vũ lực hoặc cưỡng ép đều không thể chấp nhận". Bà mô tả Đài Loan là "một đối tác vô cùng quan trọng và là người bạn đáng quý" có cùng giá trị nền tảng và mối quan hệ kinh tế – văn hóa gắn bó với Nhật Bản.

Thắt chặt quan hệ với Mỹ

Bà Takaichi cam kết tăng cường hợp tác quốc phòng với Washington. "Liên minh Nhật – Mỹ là nền tảng trong chính sách đối ngoại và an ninh của Nhật Bản, đồng thời là trụ cột cho hòa bình và thịnh vượng của khu vực Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương", bà nói tại Viện Hudson.

Hiện có khoảng 60.000 binh sĩ Mỹ đồn trú tại Nhật Bản. Chỉ vài ngày trước cuộc gặp với ông Tập, bà Takaichi đã cùng Tổng thống Mỹ Donald Trump lên thăm một tàu sân bay của Mỹ, nơi hai nhà lãnh đạo phát biểu khẳng định sức mạnh của liên minh song phương.

Ngay sau khi nhậm chức, bà thông báo Nhật Bản sẽ tăng chi tiêu quốc phòng lên mức 2% GDP trong năm tài khóa này, sớm hơn hai năm so với kế hoạch.

Cuộc gặp đầu tiên giữa Takaichi và Tập Cận Bình, dù được mô tả là “thẳng thắn”, song cho thấy cả Tokyo và Bắc Kinh đều đang nỗ lực ổn định quan hệ sau nhiều năm căng thẳng.

Sự trỗi dậy của "Người đàn bà thép" Nhật Bản đánh dấu bước chuyển của Tokyo hướng tới một chiến lược đối ngoại và an ninh chủ động, cứng rắn hơn tại khu vực Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương, điều được dự báo sẽ tiếp tục thử thách quan hệ Trung – Nhật trong thời gian tới.