Oleh Shirin Bhandari | 2025-11-21

Ketua-ketua pertahanan dari Filipina, Amerika Syarikat, Jepun dan Australia menyatakan sokongan terhadap penubuhan sebuah majlis pertahanan Indo-Pasifik baharu yang bertujuan memperkukuh penyelarasan ketenteraan ketika ketegangan dengan China semakin meningkat.

Semasa bertemu di Kuala Lumpur pada 1 November, keempat-empat menteri tersebut menyatakan bahawa mereka “menyokong rangka kerja” bagi menubuhkan Majlis Kerjasama Ketua-Ketua Pertahanan Indo-Pasifik dan bersetuju untuk mempercepatkan kerja ke arah cadangan tersebut.

Melalui kenyataan bersama, Setiausaha Pertahanan Filipina Gilberto Teodoro Jr., Menteri Pertahanan Australia Richard Marles, Menteri Pertahanan Jepun Koizumi Shinjiro dan Setiausaha Perang Amerika Syarikat Pete Hegseth menzahirkan “kebimbangan serius terhadap tindakan yang menggugat kestabilan oleh China di Laut China Timur dan Laut China Selatan” serta menolak “sebarang percubaan unilateral untuk mengubah status quo melalui kekerasan atau paksaan.”

Para pemimpin pertahanan tersebut turut merujuk Konvensyen Pertubuhan Bangsa-Bangsa Bersatu mengenai Undang-Undang Laut serta keputusan “mengikat dari segi undang-undang” yang dikeluarkan oleh Mahkamah Timbang Tara Tetap di The Hague pada 2016, yang menolak tuntutan luas China di kawasan perairan yang dipertikaikan. Mereka juga menegaskan sokongan terhadap ASEAN.

Mesyuarat di Kuala Lumpur itu merupakan pertemuan kelima dalam tiga tahun bagi para pemimpin pertahanan keempat-empat negara, menekankan apa yang digambarkan sebagai komitmen bersama terhadap sebuah “Indo-Pasifik yang bebas dan terbuka.”

Mereka turut berjanji untuk mempertingkatkan “aktiviti kerjasama pertahanan bersepadu” merangkumi perkongsian maklumat yang lebih mendalam, latihan bersama dan penyelarasan operasi yang lebih maju.

Keempat-empat negara tersebut turut mengesahkan rancangan untuk menyertai latihan-latihan ketenteraan Balikatan tahun depan di Filipina.

Pegawai pertahanan menyatakan bahawa Balikatan 2026 akan menghimpunkan angkatan-angkatan tentera keempat-empat negara “bagi meningkatkan kesiapsiagaan bersama” melalui latihan berskala besar, latihan maritim dan operasi bersepadu.

Kerjasama harian

Jabatan Pertahanan Filipina menjelaskan bahawa majlis yang dicadangkan dijangka menyokong “penyelarasan lebih kukuh antara dasar dan objektif operasi,” sekali gus menyediakan mekanisme tetap untuk menterjemah komitmen peringkat tertinggi kepada kerjasama ketenteraan harian.

Filipina sedang memperluas rangkaian perjanjian-perjanjian pertahanannya dengan cepat dalam menghadapi tindakan China yang semakin agresif di Laut China Selatan, satu laluan perdagangan penting yang membawa hampir AS$3 trilion setiap tahun.

Perjanjian-perjanjian terbaharu termasuk Perjanjian Akses Timbal Balik dengan Jepun, yang membolehkan anggota tentera kedua-dua pihak ditempatkan di wilayah masing-masing untuk latihan-latihan, serta Perjanjian Status Angkatan Lawatan dengan Kanada, sekali gus meluaskan rangkaian aturan serupa bersama Australia, New Zealand dan Amerika Syarikat.

Penganalisis keselamatan Chester Cabalza, presiden International Development and Security Cooperation yang berpangkalan di Manila, memberitahu The Philippine Daily Inquirer bahawa inisiatif baharu tersebut “menekankan persamaan keempat-empat pihak,” dengan merujuk kepada Dialog Keselamatan Kuadrilateral yang melibatkan Australia, India, Jepun dan Amerika Syarikat, yang memperjuangkan Indo-Pasifik bebas dan terbuka.

Beliau menjelaskan bahawa Laut China Selatan bakal menjadi medan utama penyelarasan kerana Manila dan Tokyo berdepan pertikaian maritim serta wilayah dengan Beijing, manakala Washington dan Canberra bertindak sebagai “penyokong tegar” kepada Filipina dan Jepun.

Cabalza menambah bahawa penubuhan majlis berkenaan akan membantu menormalkan seni bina pertahanan berangkaian di rantau ini yang mengekalkan aturan berasaskan wilayah tanpa menafikan kebebasan pelayaran dan ruang udara.

Dalam hal ini, Beijing pula mengkritik keras cadangan majlis tersebut, menyifatkannya sebagai satu mekanisme yang dipolitikkan dan bertujuan mengehadkan China sebagai sebahagian daripada strategi Indo-Pasifik Amerika Syarikat.

Ulasan dalam The Global Times, akhbar milik kerajaan China, berhujah bahawa gabungan empat negara tersebut mencerminkan “politik kumpulan kecil” serta memberi amaran bahawa susunan “mini-multilateral” sebegitu hanya akan meningkatkan ketegangan dan bukan menstabilkan rantau ini.