Tác giả: Shirin Bhandari | 2025-11-21

Các lãnh đạo quốc phòng của Philippines, Mỹ, Nhật Bản và Australia đã bày tỏ sự ủng hộ đối với một hội đồng phòng thủ Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương mới nhằm phối hợp quân sự chặt chẽ trong bối cảnh căng thẳng gia tăng với Trung Quốc.

Trong cuộc họp tại Kuala Lumpur, Malaysia, ngày 1/11, bốn bộ trưởng cho biết họ “bày tỏ sự ủng hộ đối với khuôn khổ thành lập” Hội đồng Hợp tác của các Tổng tham mưu trưởng Quốc phòng Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương và nhất trí thúc đẩy công tác xây dựng đề xuất.

Trong tuyên bố chung, Bộ trưởng Quốc phòng Philippines Gilberto Teodoro Jr., Bộ trưởng Quốc phòng Australia Richard Marles, Bộ trưởng Quốc phòng Nhật Bản Koizumi Shinjiro và Bộ trưởng Chiến tranh Mỹ Pete Hegseth bày tỏ "quan ngại sâu sắc trước các hành động gây mất ổn định của Trung Quốc ở Biển Hoa Đông và Biển Đông" và phản đối "mọi nỗ lực đơn phương nhằm thay đổi hiện trạng bằng vũ lực hoặc cưỡng ép".

Các lãnh đạo quốc phòng viện dẫn Công ước Liên Hợp Quốc về Luật Biển và phán quyết “có tính ràng buộc pháp lý” năm 2016 của Tòa Trọng tài Thường trực tại La Hay, phán quyết đã bác bỏ các tuyên bố chủ quyền bao trùm của Trung Quốc đối với vùng biển tranh chấp. Họ cũng tái khẳng định sự ủng hộ đối với Hiệp hội các Quốc gia Đông Nam Á (ASEAN).

Cuộc họp ở Kuala Lumpur là lần thứ năm các lãnh đạo quốc phòng của bốn quốc gia gặp nhau trong ba năm, thể hiện điều mà họ gọi là cam kết chung đối với một "Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương tự do và rộng mở".

Họ cam kết tăng cường "các hoạt động hợp tác quốc phòng phối hợp", bao gồm chia sẻ thông tin chuyên sâu hơn, tập trận chung và phối hợp tác chiến nâng cao.

Bốn quốc gia cũng xác nhận kế hoạch tham gia cuộc tập trận Balikatan vào năm tới tại Philippines.

Các quan chức quốc phòng cho biết Balikatan 2026 sẽ quy tụ lực lượng của cả bốn quốc gia “nhằm nâng cao khả năng sẵn sàng tác chiến chung” thông qua các cuộc diễn tập quy mô lớn, huấn luyện trên biển và các hoạt động phối hợp.

Hợp tác thường xuyên

Bộ Quốc phòng Philippines cho biết hội đồng đề xuất được kỳ vọng sẽ hỗ trợ "sự thống nhất lớn hơn giữa các mục tiêu chính sách và mục tiêu tác chiến", tạo cho bốn quốc gia một cơ chế thường trực để hiện thực hóa các cam kết cấp cao thành hợp tác quân sự thường nhật.

Philippines đã nhanh chóng mở rộng mạng lưới các thỏa thuận quốc phòng khi nước này đối mặt với các hành động ngày càng gây hấn của Trung Quốc ở Biển Đông, tuyến đường biển quan trọng vận chuyển gần 3 nghìn tỷ USD hàng hóa mỗi năm.

Các thỏa thuận gần đây bao gồm Thỏa thuận Tiếp cận Lẫn nhau với Nhật Bản, cho phép binh sĩ hai nước triển khai sang lãnh thổ của nhau để huấn luyện và tập trận; và Thỏa thuận Quy chế Lực lượng Thăm viếng với Canada, bổ sung vào các thỏa thuận tương tự với Australia, New Zealand và Mỹ.

Chuyên gia an ninh Chester Cabalza, chủ tịch tổ chức Hợp tác An ninh và Phát triển Quốc tế có trụ sở tại Manila, nói với báo The Philippine Daily Inquirer rằng sáng kiến mới "nhấn mạnh sự tương đồng với Quad", tức Đối thoại An ninh Bộ tứ của Australia, Ấn Độ, Nhật Bản và Mỹ, vốn thúc đẩy một Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương tự do và rộng mở.

Ông cho biết Biển Đông sẽ là đấu trường trọng tâm cho sự phối hợp này, khi Manila và Tokyo đều đối diện với các tranh chấp hàng hải và lãnh thổ với Bắc Kinh, trong khi Washington và Canberra đóng vai trò "những bên ủng hộ kiên định" đối với Philippines và Nhật Bản.

Ông Cabalza bổ sung rằng việc thành lập hội đồng sẽ giúp chuẩn hóa một cấu trúc phòng thủ liên kết trong khu vực, duy trì trật tự dựa trên khu vực mà không cản trở quyền tự do hàng hải và hàng không.

Về phần mình, Bắc Kinh gay gắt chỉ trích đề xuất thành lập hội đồng, gọi đây là một cơ chế mang tính chính trị nhằm kiềm chế Trung Quốc như một phần trong chiến lược Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương của Mỹ.

Các bài bình luận trên The Global Times, cơ quan ngôn luận của nhà nước Trung Quốc, cho rằng nhóm bốn quốc gia phản ánh "chính trị vòng tròn nhỏ" và cảnh báo rằng những cơ chế "đa phương thu nhỏ" như vậy sẽ chỉ làm gia tăng căng thẳng thay vì mang lại ổn định cho khu vực.