Ayon sa AFP | 2025-10-01

Sa isang football field na napapaligiran ng maulap na kabundukan, umalingawngaw sa himpapawid ang nag-aalab na talumpati habang nagprotesta ang mga katutubo laban sa planong mega-dam, ang pinakabagong hakbang ng India sa tunggalian nito sa Tsina hinggil sa tubig sa Himalayas.

Sinabi ng India na ang panukalang bagong istruktura ay maaaring labananang karibal na Tsina sa pagtatayo nito ng posibleng record-breaking dam sa itaas ng Tibet sa pamamagitan ng pag-imbak ng tubig at pagbantay laban sa pagpapakawala ng sinandatang pagbaha.

Nagpapakita ang mga iminungkahing blueprint na isinasaalang-alang ng India ang isang lokasyon sa Arunachal Pradesh para sa imbakan ng tubig na katumbas ng apat na milyong ga-Olympic na swimming pool, sa likod ng isang 280 metrong taas na dam.

Dumarating ang proyekto habang isinusulong ng Tsina ang $167 bilyong Yaxia project sa itaas ng Riew sa ilog na kilala sa India bilang Siang, at sa Tibet bilang Yarlung Tsangpo.

Kasama sa plano ng Tsina ang limang istasyon ng hydropower na maaaring makalikha ng tatlong beses na mas maraming kuryente kaysa sa malawak nitong Three Gorges Dam, bagama’t kakaunti pa ang ibang detalye.

Ang Beijing, na mabangis na tinututulanang pag-angkin ng Arunachal PradeshIndiaay nagsasabing wala itong "negatibong epekto" sa ibabang bahagi ng ilog. "Hindi kailanman nagkaroon, at hindi magkakaroon, ang Tsina ng anumang intensyon na gamitin ang mga cross-border hydropower project sa mga ilog upang saktan ang interes ng mga bansa sa ibaba ng agos o pilitin sila," sinabi ng Foreign Ministry ng Beijing sa AFP.

Sa kabila ng pagluwag ng tensyon sa pagitan ng New Delhi at Beijing, may maraming lugar ng pinagtatalunang hangganan na binabantayan ng sampu-sampung libong tropa ang dalawang pinakamataong bansa, at hindi ikinubli ng India ang mga alalahanin nito.

'Bombang-tubig' ng Tsina

Isang sanga ng makapangyarihang Brahmaputra ang ilog, at nangangamba na maaaring gamitin ng Tsina ang dam nito bilang control tap ang mga opisyal ng India -- upang lumikha ng nakamamatay na tagtuyot o magpakawala ng "bomba ng tubig" sa ibaba ng agos.

Walang batayan at malisyoso ang "hype na pumapalibot sa Yaxia Hydropower Project bilang isang 'bombang-tubig'," iginigiit ng Beijing.

Ngunit sinabi ng Punong Ministro ng estado ng Arunachal Pradesh na si Pema Khandu na isang “pangangailangan sa pambansang seguridad” ang hakbang ng proteksyon laban sa dam ng Tsina, at nakikita niya ang dam ng India bilang isang balbula ng kaligtasan upang makontrol ang tubig.

“Halos hindi nagbibigay ng puwang sa mga bansang riparian sa ibaba ng agos na huwag pansinin ito ang agresibong patakaran ng Tsina sa pagpapaunlad ng yamang-tubig," sinabi ni Maharaj K. Pandit, isang espesyalista sa ekolohiya ng Himalayan sa National University of Singapore.

Maaaring makagawa ng 11,200–11,600MW ng hydropower ang dam ng India, na magpapagawa rito bilang pinakamalakas sa bansa nang may napakalaking agwat, at makatutulong na bawasan ang emisyon mula sa grid ng kuryente na umaasa sa karbon.

Ngunit hindi priyoridad ang pagbuo ng kuryente, inamin ng isang senior engineer mula sa National Hydropower Corporation, ang pambansang ahensiyang kinontrata upang bumuo ng dam.

“Para ito sa seguridad sa tubig at pagbawas ng pagbaha — kung nilalayon ng Tsina na isandata ang kanilang dam at gamitin ito na parang bombang-tubig,” sinabi ng inhinyero sa kondisyon na hindi magpakilala.

Sa panahon ng tagtuyot, pupunuin ang imbakan hanggang sa kapasidad nito upang makadagdag ng tubig kung ililihis pataas ang agos. Sa tag-ulan, aabot lamang ang tubig hanggang dalawang-katlo ng pader ng dam, nang may maiwang kapasidad na sumalo ng tubig kung biglang magpapakawala ang Tsina.

Tinawag na "padalus-dalos" ang proyekto ng dam ng Tsina ng dating embahador ng India sa Beijing, si Ashok K. Kantha, at sinabi na magsisilbi ring isang “hakbang pangdepensa” laban sa mga potensyal na pagtatangka “na kontrolin ang agos ng tubig” ang dam ng India, bukod sa paglikha ng kuryente.

Lilikha ang dam ng India ng isang higanteng imbakan na 9.2 bilyong metro kubiko, ngunit nakadepende sa pinal na lokasyon ng dam ang eksaktong lawak na malulubog.

Pagsira ng isang mundo

Nangangamba ang mga taong Adi, na may mayayamang lupain na puno ng mga punong dalandan at langka na nakadepende sa Siang, na lulunurin ng dam ang kanilang mundo.

Mga anak kami ng Siang,” sinabi ni Tapir Jamoh, isang 69-anyos na residente ng Riew. “Dahil mula sa Siang namin hinuhugot ang aming pagkakakilanlan at kultura.”

Lulunurin ng dam ang dose-dosenang nayon, sinasabi ng mga residente. "Kung magtatayo sila ng isang malaking dam, maglalaho sa mapa ng mundo ang komunidad ng Adi," sinabi ni Likeng Libang mula sa Yingkiong, isang bayan na kahit mga opisyal ay nagsasabi na malamang ay tuluyang malulubog sa tubig.

Maaaring hindi produktibo ang "dam-for-dam" na diskarte ng India, sinabi ni Anamika Barua, isang trans-border water governance scholar sa Indian Institute of Technology Guwahati.

"Magdudulot ng mas matibay at patas na resulta kaysa sa reaktibong pagtatayo ng imprastraktura ang diplomatikong pakikipag-ugnayan, malinaw na mga kasunduan sa pamamahagi ng tubig, at pamumuhunan sa magkatuwang na pamamahala ng river basin," sinabi niya.

Mapanganib din ang pagtatayo ng mga mega-dam sa Arunachal Pradesh na madalas tamaan ng lindol, dagdag niya.

Ngunit nagpapahiwatig ang pagtatayo ng malalaking dam ng India na hindi ito aatras sa proyektong ito. Dalawang iba pang malalaking dam ang nalampasan ang pagtutol ng mga lokal.