Tác giả: Jia Fei-mao | 2025-04-03

Sự tiến bộ nhanh chóng của ngành trí tuệ nhân tạo (AI) Trung Quốc khiến nhiều người lo ngại rằng công nghệ này có thể được sử dụng làm công cụ kiểm duyệt thông tin.

Sự ra mắt các mô hình AI DeepSeek và Manus của Trung Quốc không chỉ làm khởi sắc thị trường chứng khoán Trung Quốc và Hồng Kông mà còn trở thành biểu tượng cho tham vọng cạnh tranh AI của Bắc Kinh.

Một bài xã luận đăng trên tờ Thời báo Hoàn cầu của chính phủ Trung Quốc trong ngày 19/2 lập luận rằng những đột phá và ứng dụng AI nhanh chóng của Trung Quốc – điều mà bài báo gọi là “sự tăng tốc của Trung Quốc” – đang thách thức quan điểm cho rằng tăng trưởng kinh tế của nước này đã chạm ngưỡng.

Bài viết cũng nhấn mạnh rằng, thông qua các sáng kiến như Vành đai và Con đường, hợp tác số và các dự án mã nguồn mở quốc tế, ảnh hưởng của Trung Quốc trong lĩnh vực AI sẽ tiếp tục mở rộng trên phạm vi toàn cầu.

Tuy nhiên, mặt trái của sự bùng nổ AI này là sự kiểm soát nội dung ngày càng chặt chẽ.

Các nhà quan sát cảnh báo rằng chính phủ Trung Quốc có thể đang sử dụng AI để viết lại lịch sử một cách có chủ ý, xóa bỏ các bằng chứng về vi phạm nhân quyền và kiểm duyệt những chỉ trích đối với Đảng Cộng sản Trung Quốc (ĐCSTQ).

Ngày 13/3, công ty OpenAI đã gửi thư lên Nhà Trắng, nhấn mạnh rằng "vì DeepSeek vừa được trợ cấp và kiểm soát bởi nhà nước [Trung Quốc], lại có thể sử dụng miễn phí, nên cái giá mà người dùng phải trả chính là quyền riêng tư và bảo mật của họ".

Bức thư đề xuất rằng chính phủ Hoa Kỳ nên cân nhắc cấm việc sử dụng các mô hình phát triển bởi DeepSeek và các tổ chức khác được chính phủ Trung Quốc hậu thuẫn.

Tự do thông tin toàn cầu

Trong một bài bình luận đăng trên tờ The Hill ngày 12/3, hai cựu hạ nghị sĩ Hoa Kỳ Loretta Sanchez và Greg Walden cũng lên tiếng cảnh báo về những nguy cơ từ sự thống trị của Trung Quốc trong lĩnh vực AI.

"Bên nào thắng trong cuộc đua này sẽ kiểm soát hệ sinh thái kỹ thuật số toàn cầu, quyết định điều gì sẽ được khuyếch đại, điều gì sẽ bị chôn vùi và hệ giá trị nào sẽ trở thành tiêu chuẩn" - họ viết.

Các tác giả dẫn trích dẫn một nghiên cứu của The American Edge Project cho hay khi được hỏi về vụ thảm sát tại Quảng trường Thiên An Môn, mô hình AI Hunyuan của Tencent khẳng định rằng "không có ai thiệt mạng, không có vụ thảm sát nào xảy ra". Trong khi đó, mô hình Qwen của Alibaba lại xóa câu hỏi mà không đưa ra bất kỳ câu trả lời nào.

AI của Trung Quốc tránh thảo luận về Quảng trường Thiên An Môn, từ chối bình luận về nhà lãnh đạo Trung Quốc Tập Cận Bình, nhưng lại tự do chỉ trích tình hình chính trị và Tổng thống của Hoa Kỳ.

Đây không đơn thuần là một vấn đề kỹ thuật mà là một "tiêu chuẩn kép" được lập trình sẵn để đồng điệu với quan điểm của ĐCSTQ - hai tác giả nhận định.

Cựu hạ nghĩ sĩ Sanchez và Walden cảnh báo thêm: "Nếu các công cụ AI của Trung Quốc trở thành công cụ mặc định, Đảng Cộng sản Trung Quốc sẽ có được ảnh hưởng địa chính trị chưa từng có, kiểm soát hàng nghìn tỷ đô la giá trị kinh tế, làm suy yếu tự do ngôn luận trên toàn cầu và tạo ra một nền văn hóa được đinh hình bởi kiểm soát, kiểm duyệt và tuyên truyền – đồng thời viết lại lịch sử [theo ý họ]".

Trung Quốc đã và đang siết chặt các quy định về AI, yêu cầu nội dung do AI tạo ra phải "tuân thủ các giá trị cốt lõi của chủ nghĩa xã hội và không được tạo ra nội dung kích động lật đổ chính quyền, phá hoại hệ thống xã hội chủ nghĩa hoặc đe dọa an ninh và lợi ích quốc gia" - ông Tăng Ý Sở (Tzeng Yi-suo), một nhà nghiên cứu tại Viện Nghiên cứu Quốc phòng và An ninh Quốc gia Đài Loan cho biết trong một trao đổi với Focus.

Sự trỗi dậy của AI Trung Quốc không chỉ là một vấn đề công nghệ mà còn là vấn đề về tương lai của quyền tự do thông tin toàn cầu - nhà nghiên cứu này nhấn mạnh.

Nếu AI của Trung Quốc trở thành tiêu chuẩn toàn cầu, kiểm duyệt và giám sát dữ liệu có thể vượt ra ngoài biên giới quốc gia, lan rộng đến mọi ngóc ngách trên thế giới - ông Tăng nói.