Theo AFP và Focus | 2025-04-21

SIHANOUKVILLE, Campuchia – Từng là một trong những làng chài yên bình, thành phố Sihanoukville đã trở thành khu nghỉ dưỡng đánh bạc dang dở với biển hiệu tiếng Trung tràn ngập sau khi đón nhận dòng đầu tư quy mô lớn từ Trung Quốc.

Nhân chuyến thăm cấp nhà nước của Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình tới Campuchia ngày 17 tháng 4, Tân Hoa Xã – cơ quan thông tấn nhà nước Trung Quốc – đã đăng tải một bài viết đặc biệt đầy ngợi ca, tuyên bố rằng sáng kiến Vành đai và Con đường (BRI) đã đưa Campuchia bước vào “kỷ nguyên tốc độ cao”.

Bài viết ca ngợi những tuyến cao tốc sáng loáng và sự bùng nổ thương mại như là biểu tượng cho sự thịnh vượng do Trung Quốc dẫn dắt – trong khi phớt lờ mặt tối của sự chuyển mình cấp tốc ấy: sự trỗi dậy của các tổ chức tội phạm Trung Quốc, các trung tâm buôn người và những trò lừa đảo trực tuyến khiến Sihanoukville trở nên khét tiếng

Trung Quốc hiện là nhà đầu tư và đối tác thương mại lớn nhất của Campuchia, với phần lớn nguồn vốn đổ dồn vào cảng biển Vịnh Thái Lan – vị trí chiến lược then chốt trong sáng kiến BRI do ông Tập Cận Bình khởi xướng.

Dù được chính quyền địa phương đón nhận nồng nhiệt, song dòng đầu tư khổng lồ từ Trung Quốc đang bị các nhà phê bình cảnh báo là có nguy cơ khiến Campuchia gánh món nợ không thể kiểm soát và phụ thuộc ngày càng sâu vào Bắc Kinh.

Được đặt tên theo cố Quốc vương Norodom Sihanouk, thành phố này sở hữu cảng nước sâu duy nhất của Campuchia. Trong những năm gần đây, nơi đây đã trở thành điểm nóng của các băng nhóm tội phạm và lừa đảo Trung Quốc – những sự thật mà Tân Hoa Xã tuyệt nhiên không nhắc đến trong bản tin rực rỡ của mình.

“Sihanoukville mỗi năm mỗi khác,” Xiaofan, một du khách Trung Quốc đến thăm bạn bè kinh doanh tại đây, cho biết.

“Năm nay quay lại, tôi thấy cả thành phố chẳng khác gì một phố Tàu khổng lồ. Người Trung Quốc đông đến choáng ngợp.”

Cờ bạc bị cấm ở Trung Quốc, và Sihanoukville là một trong nhiều trung tâm đánh bạc mọc lên trong khu vực nhằm thu hút du khách Trung Quốc và thỏa mãn cơn khát đỏ đen.

Phnom Penh hiện là một trong những đồng minh trung thành nhất của Bắc Kinh tại châu Á – Tân Hoa Xã gọi chuyến thăm của ông Tập là minh chứng cho tình hữu nghị “vững như thép.”

Cũng trong tháng này, một căn cứ hải quân gần đó do Trung Quốc cải tạo đã được khánh thành, và dù phía Phnom Penh khẳng định nơi này sẽ không “dành riêng” cho Bắc Kinh, hai tàu chiến Trung Quốc vẫn neo đậu ở đây kể từ tháng 12 năm 2023.

Campuchia tích cực mời gọi các doanh nghiệp nhà nước Trung Quốc đầu tư, trong khi thường xuyên cản trở các nỗ lực của ASEAN nhằm phản ứng với các hành động xây đảo và đòi chủ quyền của Trung Quốc tại Biển Đông.

'Thành phố ma'

Theo chính quyền tỉnh Preah Sihanouk, khu vực này có thu nhập bình quân đầu người đạt 4.000 đô la Mỹ/năm – gấp đôi mức trung bình toàn quốc – phần lớn nhờ vào trung tâm sản xuất do Trung Quốc điều hành.

Khu Kinh tế Đặc biệt Sihanoukville được xem là biểu tượng cho mối quan hệ Campuchia - Trung Quốc, theo lời Phó Tỉnh trưởng Long Dimanche, người tỏ ra khá thoải mái với viễn cảnh thành phố trở thành một trung tâm cờ bạc.

“Đối với tôi thì thế nào cũng được,” - ông nói với AFP. “Hãy nhìn vào Macau, nhìn vào Las Vegas mà xem”.

Sihanoukville chào đón mọi nhà đầu tư theo nguyên tắc ai đến trước được phục vụ trước, ông cho biết.

“Campuchia là một quốc gia nhỏ. Chúng tôi không có nhiều lựa chọn”.

Những cẩu trục của các công ty xây dựng Trung Quốc quay tứ phía dọc bờ biển, gấp rút thi công khu nghỉ dưỡng mua sắm ven biển sang trọng có tên Peninsula Bay.

Một đại diện dự án cho biết chủ đầu tư là một công ty “Trung Quốc - Campuchia” và dự án được thiết kế nhằm “khiến Sihanoukville vĩ đại trở lại.”

Tuy nhiên, các dự án đầu tư của Trung Quốc trên toàn thế giới ghi nhận nhiều kết quả trái chiều – một số trở thành “voi trắng,” số khác khiến nước chủ nhà chìm trong nợ nần.

Cảng biển này đang dần trở thành “thành phố ma” với vô số tòa nhà bỏ không, theo ông Ou Virak – Chủ tịch tổ chức nghiên cứu Future Forum tại Campuchia.

Nợ nước ngoài

“Sihanoukville là biểu hiện của một vấn đề bất động sản rộng lớn hơn ở Trung Quốc. Họ chỉ đơn giản là xuất khẩu vấn đề đó sang chúng tôi,” ông nói.

Theo Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF), hơn một phần ba trong tổng số 11 tỷ đô la Mỹ nợ nước ngoài của Campuchia là nợ Trung Quốc.

Những người công nhân đã xây dựng một tuyến đường cao tốc trị giá 2 tỷ đô la nối thành phố Sihanoukville với thủ đô Phnom Penh.

Dự án này được tài trợ bằng nguồn vốn từ Trung Quốc. Tuyến cao tốc phân làn đã đi vào hoạt động từ năm 2022, nhưng do mức phí tối thiểu lên tới 15 đô la, con đường này thường xuyên vắng vẻ.

Một sân bay do Trung Quốc tài trợ tại Siem Reap – gần di sản thế giới Angkor Wat được UNESCO công nhận – khánh thành năm 2023, được thiết kế để phục vụ 7 triệu lượt khách mỗi năm. Tuy nhiên, năm 2023, toàn bộ Campuchia chỉ đón chưa đến 6 triệu lượt khách du lịch.

Dự án kênh đào dài 180km nối sông Mekong với Vịnh Thái Lan vẫn đang chờ vốn từ một công ty Trung Quốc dù đã động thổ gần một năm.

“Một số dự án có quy mô quá lớn, triển khai quá nhanh trong khi không có nhu cầu thực tế nào dành cho chúng” - ông Virak nhận định, gọi một số trong đó là “tài sản mắc cạn.” Tuy vậy, “xét về kinh tế thì không thể phủ nhận vai trò của Trung Quốc.”

'Phụ thuộc quá nặng nề'

Theo Washington, Trung Quốc có thể tận dụng căn cứ hải quân Ream tại Sihanoukville – do Mỹ xây dựng và nay được Trung Quốc nâng cấp – như một bàn đạp chiến lược để tiếp cận Biển Đông, khu vực mà Bắc Kinh tuyên bố chủ quyền gần như toàn bộ.

Các khoản đầu tư chiến lược của Bắc Kinh “cho thấy rõ ý đồ lâu dài nhằm củng cố ảnh hưởng của Trung Quốc trong khu vực,” theo ông Sophal Ear, chuyên gia khoa học chính trị tại Đại học Bang Arizona.

Tuy nhiên, ông cũng cảnh báo, khi nền kinh tế Campuchia “phụ thuộc nặng nề” vào vốn Trung Quốc, các lo ngại về tính bền vững của nợ, sự lệ thuộc kinh tế và nguy cơ tổn hại chủ quyền quốc gia vẫn luôn hiện hữu.

Đồng thời, đất nước này cũng từng là điểm nóng của các trung tâm lừa đảo – nhiều nơi trong số đó nhắm đến chính công dân Trung Quốc – trước khi chính quyền tiến hành một đợt trấn áp gần đây.