![Lực lượng hải cảnh Trung Quốc giương cờ nước này tại đá Hoài Ân (tên tiếng Anh là Sandy Cay), phía Trung Quốc gọi là Thiết Tuyến (Tiexian Jiao) để khẳng định chủ quyền đối với đảo đá đang tranh chấp này ở Biển Đông hồi giữa tháng 4/2025,. [Truyền hình Trung ương Trung Quốc]](/gc9/images/2025/04/30/50209-sandy_cay_cn_flag-370_237.webp)
Nguồn: Focus và AFP |
Việc Trung Quốc mới đây tuyên bố kiểm soát đá Hoài Ân ở Biển Đông đã gây ra mối bất đồng mới giữa nước này với Philippines. Tuyên bố này cũng khiến Hoa Kỳ phải bày tỏ sự lo ngại.
Động thái này của Bắc Kinh, diễn ra cùng thời điểm với cuộc tập trận quân sự chung giữa Philippines và các đồng minh, cho thấy hành động ngày càng hung hăng của Trung Quốc tại khu vực này, đồng thời dấy lên lo ngại về sự bất ổn trên tuyến hàng hải quan trọng của thế giới.
Căng thẳng leo thang sau khi Đài Truyền hình Trung ương Trung Quốc (CCTV) - một đài truyền hình của nhà nước - đưa tin, lực lượng hải cảnh nước này đã "thực hiện kiểm soát hàng hải và thực thi quyền tài phán chủ quyền" đối với đá Hoài Ân - mà Trung Quốc gọi là Thiết Tuyến (Tiexian Reef), vào đầu tháng Tư.
Bản tin ngày 26/4 đăng hình ảnh lực lượng hải cảnh Trung Quốc căng cờ nước này trên đá Hoài Ân, chỉ cách đảo Thị Tứ - nơi Philippines đang duy trì sự hiện diện của quân đội và cảnh sát biển – vài cây số.
![Ngày 28/4/2025, phía Philippines công bố bức ảnh chụp lực lượng Cảnh sát biển nước này cùng với quốc kỳ trên đá Hoài Ân, khẳng định Manila sẽ tiếp tục hiện diện tại đây. [Cảnh sát Biển Philippines]](/gc9/images/2025/04/30/50211-sandy_cay_phcg-370_237.webp)
![Các quân nhân Thủy quân lục chiến Mỹ chuẩn bị Hệ thống Phòng không tích hợp thủy quân lục chiến (MADIS) chống máy bay không người lái, trong khuôn khổ cuộc tập trận quân sự thường niên Balikatan giữa Mỹ và Philippines tại một căn cứ huấn luyện hải quân ở thị trấn San Antonio, tỉnh Zambales, phía bắc Manila vào ngày 27/4/2025. [Ted Aljibe/AFP]](/gc9/images/2025/04/30/50213-afp__20250427__43mc7wd__v1__highres__philippinesusdefence-370_237.webp)
CCTV mô tả hành động này như một "lời thề về chủ quyền", đánh dấu lần đầu tiên sau nhiều năm, Trung Quốc chính thức cắm cờ tại một địa điểm chưa bị kiểm soát trước đó.
'Đe dọa và quấy rối'
Manila đã có phản ứng ngay lập tức.
Trong cuộc họp báo diễn ra ngày 28/4, người phát ngôn Hội đồng An ninh Quốc gia Philippines, ông Jonathan Malaya, đã bác bỏ tuyên bố của Bắc Kinh. Ông khẳng định: "Tuyên bố của Lực lượng Hải cảnh Trung Quốc rằng [đá Hoài Ân] đã bị chiếm giữ là hoàn toàn không đúng sự thật”.
Ông Malaya cáo buộc Trung Quốc đã lợi dụng "không gian thông tin để đe dọa và quấy rối" đồng thời lên án bản tin của Bắc Kinh là tuyên truyền bịa đặt.
Để phản bác thông tin của Bắc Kinh, lực lượng cảnh sát biển Philippines đã công bố bức ảnh chụp các thủy thủ nước này trưng quốc kỳ trên đá Hoài Ân trong khi thực hiện một nhiệm vụ vào sáng sớm ngày 27/4.
Phát biểu tại cuộc họp báo ngày 28/4, Ngoại trưởng Philippines Enrique Manalo kêu gọi các quốc gia "kiềm chế các hành động làm phức tạp tình hình" trong khi các cuộc đàm phán về Bộ Quy tắc Ứng xử trên Biển Đông (COC) vẫn đang diễn ra.
"Chúng tôi hy vọng, ít nhất, các quốc gia có thể giảm thiểu hoặc kiềm chế những hành động tương tự" - ông Manalo cho biết như vậy và khẳng định, phía Philippines đang theo dõi sát tình hình và cân nhắc các phản ứng phù hợp.
Bộ Ngoại giao Trung Quốc đã bảo vệ cho hành động của lực lượng hải cảnh nước này bằng việc đưa ra tuyên bố, đá Hoài Ân là một phần "lãnh thổ" của Trung Quốc.
Đá Hoài Ân, còn được gọi là Pag-asa Cay 2, nằm về phía Tây đảo Pag-asa - tiền đồn quan trọng nhất của Philippines tại khu vực quần đảo Trường Sa. Mặc dù có diện tích nhỏ, đá Hoài Ân lại có vị thế pháp lý rất quan trọng.
Nếu được phân loại là một thực thể đất, đá Hoài Ân có thể tạo ra vùng lãnh hải rộng 12 hải lý (22 km), chồng lấn với vùng biển quanh đảo Thị Tứ và giúp Manila củng cố các tuyên bố chủ quyền biển.
Việc Trung Quốc khẳng định chủ quyền đối với đá Hoài Ân làm dấy lên lo ngại rằng nước này có thể gia tăng hoạt động quấy rối các lực lượng Philippines đóng quân trên đảo Pag-asa.
Những mối đe dọa đối với sự ổn định trong khu vực
Động thái trên của Trung Quốc diễn ra trong khi Philippines, Hoa Kỳ và Úc đang tiến hành cuộc tập trận thường niên Balikatan. Cuộc tập trận năm nay có quy mô lớn nhất từ trước đến nay.
Balikatan năm nay có sự mở rộng các hoạt động tác chiến hàng hải , bao gồm các kịch bản phòng thủ bờ biển và ngăn chặn cuộc tấn công lên đảo, diễn ra gần khu vực quần đảo Trường Sa đang tranh chấp. Trung Quốc đã nhiều lần chỉ trích cuộc tập trận Balikatan, coi đây là một sự thách thức đối với lợi ích an ninh khu vực của nước này.
Căng thẳng không dừng lại ở đó khi các giới chức Philippines còn phát hiện ra các tàu hải quân Trung Quốc, trong đó có tàu sân bay Sơn Đông (Shandong), hoạt động trong vùng biển của Philippines kể từ khi cuộc tập trận bắt đầu.
Hoa Kỳ đã lên tiếng thể hiện sự lo ngại.
Người phát ngôn của Hội đồng An ninh Quốc gia Hoa Kỳ, ông James Hewitt, nói với tờ Financial Times rằng, các thông tin này "rất đáng lo ngại nếu đó là sự thật". Ông cũng cảnh báo “những hành động như vậy đe dọa sự ổn định khu vực và vi phạm luật pháp quốc tế".
“Chúng tôi đang tham vấn chặt chẽ với các đối tác của mình và tiếp tục cam kết duy trì một khu vực Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương tự do và mở rộng” - ông Hewitt nói.
Lời nhắc về các nghĩa vụ của Trung Quốc
Trung Quốc đang vi phạm luật pháp quốc tế - ông Malaya, người phát ngôn của Hội đồng An ninh Quốc gia Philippines nhấn mạnh.
Ông nhắc Trung Quốc nhớ lại nghĩa vụ tuân thủ Tuyên bố năm 2002 về Ứng xử của các bên ở Biển Đông (DOC). Văn kiện này không cho phép việc chiếm đóng các thực thể chưa có kiểm soát.
“Chúng tôi đề nghị Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa và lực lượng hải cảnh Trung Quốc duy trì nguyên trạng [ở Biển Đông]” - ông Malaya tuyên bố hôm 28/4.
Các nhà phân tích cho rằng động thái của Trung Quốc tại đá Hoài Ân là một bước đi đã được tính toán trước.
“Các hành động của Bắc Kinh nên được hiểu là một “biện pháp chiến thuật” nhằm gia tăng áp lực lên Philippines – ông Lyle Morris, một cựu chuyên gia về Trung Quốc của Lầu Năm Góc và hiện đang công tác tại Viện Chính sách xã hội châu Á (Asia Society Policy Institute), nói với tờ Financial Times trong một bài báo đăng ngày 26/4.
Chiến lược tổng thể của Trung Quốc đối với Biển Đông vẫn đang được theo dõi một cách chặt chẽ.
Bắc Kinh tuyên bố chủ quyền với gần như toàn bộ Biển Đông mặc dù vào năm 2016, một phán quyết của tòa trọng tài quốc tế đã bác bỏ các yêu sách chủ quyền có tính bao trùm cả khu vực của nước này. Năm 2021, Trung Quốc đã thông qua một đạo luật, trao cho lực lượng hải cảnh nước này nhiều quyền hạn hơn. Theo đó, họ được phép lên và kiểm tra các tàu nước ngoài đang có mặt trong vùng biển tranh chấp. Động thái này khiến nguy cơ xung đột gia tăng.
Mặc dù chưa có bằng chứng về việc chiếm đóng lâu dài hay hoạt động xây dựng trên đá Hoài Ân của Trung Quốc nhưng hành động cắm cờ mang tính biểu tượng này cho thấy lập trường ngày càng cứng rắn của Bắc Kinh. Điều này khiến Manila sẽ phải chịu nhiều áp lực hơn, đồng thời làm phức tạp thêm tình hình vốn đã bất ổn tại một trong những hành lang hàng hải quan trọng nhất thế giới.