Nguồn: Focus và AFP | 2025-05-20

Đài Loan đã chấm dứt hoạt động lò phản ứng hạt nhân cuối cùng vào ngày 17/5, làm gia tăng lo ngại về việc phụ thuộc vào năng lượng nhập khẩu của hòn đảo tự trị này và khả năng dễ bị tổn thương nếu bị Trung Quốc bao vây.

Dù hướng đến mục tiêu phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050, hòn đảo này gần như phụ thuộc hoàn toàn vào nhiên liệu hóa thạch nhập khẩu để cung cấp điện cho sinh hoạt, các nhà máy và ngành công nghiệp chip bán dẫn quan trọng.

Đảng Dân Tiến của Tổng thống Lai Ching-te (Lại Thanh Đức) từ lâu đã cam kết loại bỏ dần điện hạt nhân, trong khi phía đảng đối lập - Quốc dân đảng (KMT) cho rằng, cần tiếp tục cung cấp điện hạt nhân để đảm bảo an ninh năng lượng.

Nhà máy điện hạt nhân Ma'anshan ở huyện Pingtung (Bình Đông), phía Nam hòn đảo, hiện đã đóng cửa trong khi Trung Quốc đang gia tăng các hoạt động quân sự xung quanh Đài Loan. Bắc Kinh tuyên bố hòn đảo này là một phần lãnh thổ của mình và tuyên bố sẽ giành quyền kiểm soát vào một ngày nào đó.

Trong các cuộc tập trận quân sự quy mô lớn quanh Đài Loan vào tháng 4, Trung Quốc đã diễn tập mô phỏng các cuộc tấn công vào các cảng và hạ tầng năng lượng quan trọng, cũng như bao vây hòn đảo này.

Nhà máy Ma'anshan đã hoạt động khoảng 40 năm, ở khu vực được nhiều khách du lịch biết đến. Nơi này hiện chỉ có một số tuabin điện gió và các tấm pin mặt trời.

Nhiều loại hình năng lượng tái tạo khác dự kiến sẽ được phát triển tại địa phương này. Công ty điện lực nhà nước Taipower có kế hoạch xây ở đây một nhà máy điện mặt trời với công suất đủ cung cấp điện cho khoảng 15,000 hộ gia đình mỗi năm.

Dù điện hạt nhân chỉ chiếm 4,2% nguồn cung điện của Đài Loan vào năm ngoái nhưng có một số ý kiến lo ngại việc đóng cửa Ma'anshan có thể gây ra tình trạng thiếu hụt năng lượng.

"Đài Loan có diện tích nhỏ, hiện nay, hòn đảo này cũng không có nguồn điện tự nhiên nào tốt và hiệu quả hơn để thay thế điện hạt nhân", Ricky Hsiao, 41 tuổi, chủ một nhà nghỉ gần đó, đưa ra bình luận.

"Thực tế là TSMC và các công ty lớn khác cần rất nhiều điện. Họ sẽ rời khỏi Đài Loan nếu nguồn cung điện không ổn định", người đàn ông này nhắc đến gã khổng lồ trong ngành sản xuất chip, Taiwan Semiconductor Manufacturing Co. trong cuộc trò chuyện với AFP.

Tuy nhiên, Carey Chen, 40 tuổi, một bà mẹ hai con, lại lo lắng về tình huống giống như sự cố nóng chảy hạt nhân xảy ra năm 2011 tại Fukushima, Nhật Bản. Đài Loan cũng nằm trong khu vực dễ bị động đất như Nhật Bản.

"Nếu chúng ta có thể tìm ra các nguồn cung điện ổn định khác, tôi ủng hộ một đất nước không có điện hạt nhân để đảm bảo an toàn cho mọi người", bà chia sẻ quan điểm.

Nguồn cung điện ổn định

Vào thời kỳ đỉnh cao trong những năm 1980, điện hạt nhân chiếm hơn 50% tổng sản lượng năng lượng của Đài Loan, với ba nhà máy vận hành sáu lò phản ứng trên toàn đảo.

Những quan ngại sau thảm họa Fukushima đã dẫn đến việc dừng phát triển một nhà máy mới vào năm 2014 dù quá trình xây dựng đang diễn ra.

Từ năm 2018 đến 2023, hai nhà máy đã chấm dứt hoạt động sau khi giấy phép hoạt động của các nhà máy này hết hạn.

Việc sản xuất điện của Đài Loan phần lớn dựa vào nhiên liệu hóa thạch, trong đó, khí thiên nhiên hóa lỏng (LNG) chiếm 42,4% và than đá chiếm 39,3% vào năm ngoái.

Năng lượng tái tạo chỉ chiếm 11,6%, thấp hơn nhiều so với mục tiêu 20% vào năm 2025 của chính phủ.

Điện mặt trời vấp phải sự phản đối của công chúng khi họ lo ngại các tấm pin sẽ chiếm dụng các mặt bằng có giá trị. Trong khi đó, các quy định về sử dụng linh kiện sản xuất trong nước cho các tuabin điện gió lại làm chậm tiến độ triển khai các dự án này.

Tổng thống Lai khẳng định, nguồn cung năng lượng của Đài Loan sẽ ổn định, ngay cả khi nhu cầu điện tăng cao do công nghệ trí tuệ nhân tạo, bằng việc có thêm các tổ máy (phát điện) mới trong các nhà máy LNG và nhiệt điện than sẵn có, bù đắp cho sản lượng điện của Ma'anshan.

Ngày 13/05, KMT và Đảng Nhân dân Đài Loan - hai đảng đang nắm quyền kiểm soát trong quốc hội, đã sửa một đạo luật, cho phép gia hạn thời gian hoạt động của các nhà máy điện hạt nhân thêm tối đa 20 năm.

"Năng lượng hạt nhân không phải là cách hoàn hảo nhất để sản xuất điện", nhà lập pháp KMT Ko Ju-chun nói.

"Nhưng đó là một lựa chọn không nên bị loại bỏ khi chúng ta phát triển công nghệ và quốc phòng, cũng như củng cố an ninh quốc gia".

Mối đe doạ từ Trung Quốc

Sự phụ thuộc vào nhiên liệu hóa thạch nhập khẩu của Đài Loan càng trở lên đáng lo trong bối cảnh hòn đảo này có nguy cơ bị Trung Quốc phong tỏa.

Dữ liệu của chính phủ cho thấy, Đài Loan chỉ có lượng LNG và than đá dự trữ để dùng trong 11 và 30 ngày.

Mạng lưới điện có tính tập trung cao của Đài Loan cũng khiến nhiều khu vực trên đảo có nguy cơ mất điện diện rộng trong trường hợp xảy ra sự cố.

Nếu không có điện hạt nhân, "an ninh năng lượng của chúng ta không thể được đảm bảo và an ninh quốc gia sẽ bị ảnh hưởng'", Yeh Tsung-kuang, chuyên gia về năng lượng tại Đại học Quốc gia Tsing Hua (Thanh Hoa) của Đài Loan, nêu ý kiến.

Các nhà môi trường cho rằng, năng lượng tái tạo là cách tốt nhất giúp nâng cao khả năng chống chịu của Đài Loan trong vấn đề năng lượng.

"Nếu mỗi cộng đồng đều có các tấm pin mặt trời trên mái nhà thì cộng đồng đó có thể tự cung tự cấp [nhiều hơn]", Tổng thư ký Tsui Shu-hsin của Liên minh Hành động Công dân Xanh nhận định.

Trong khi đó, có một số ý kiến khác cho rằng, việc Đài Loan từ bỏ năng lượng hạt nhân là đi ngược với các xu hướng toàn cầu và khu vực.

Ngay cả Nhật Bản cũng đặt mục tiêu để tăng tỷ lệ điện hạt nhân, từ mức dưới 10% hiện nay lên mức 20-22% tổng sản lượng điện vào năm 2030.

Theo dữ liệu của chính phủ, điện hạt nhân đã trở thành nguồn cung điện lớn nhất của Hàn Quốc vào năm 2024, chiếm 31,7% tổng sản lượng điện quốc gia, đạt mức cao nhất trong 18 năm qua.

Thị trưởng Yu Shih-ching của thị trấn Hengchun, nơi có nhà máy Ma'anshan, cho biết, nhà máy này đã mang lại công việc cho người dân và thúc đẩy nền kinh tế địa phương.

"Chúng tôi cho rằng, điện hạt nhân là cần thiết", ông khẳng định và coi đây là "một động lực quan trọng cho nền kinh tế quốc gia" và là "một sự hỗ trợ lớn cho các khu vực địa phương".

Tổng thống Lai gần đây thừa nhận rằng, ông không loại trừ khả năng trở lại với điện hạt nhân vào một lúc nào đó.

"Việc chúng ta có dùng điện hạt nhân trong tương lai hay không phụ thuộc vào ba yếu tố cơ bản, bao gồm an toàn hạt nhân, giải pháp cho chất thải hạt nhân và đối thoại xã hội thành công", ông tuyên bố.