Tác giả: Shirin Bhandari | 2025-07-22

Với sự thay đổi lớn về lập trường quan điểm quốc phòng, Philippines đang áp dụng khái niệm "một chiến trường" (one- theater) của Nhật Bản -- một cách tiếp cận tích hợp coi biển Hoa Đông và Biển Đông là một khu vực chiến lược duy nhất cho các hoạt động quân sự.

Khái niệm này, được đề xuất năm 2024 bởi Bộ trưởng Quốc phòng Nhật Bản khi đó - ông Gen Nakatani, kêu gọi Hoa Kỳ coi biển Hoa Đông, Biển Đông, bán đảo Triều Tiên và các khu vực lân cận như một chiến trường thống nhất.

Từ đó, Bộ Tư lệnh Tác chiến chung của Nhật Bản đã triển khai khung hoạt động này và Manila cũng đã điều chỉnh để phù hợp với khuôn khổ đó.

Bộ trưởng Quốc phòng Philippines, Gilberto Teodoro, tuyên bố trong một cuộc họp báo rằng, việc coi cả hai biển này là một không gian hoạt động quân sự là "hợp lý" vì cả hai đều là khu vực hàng hải không có biên giới đất liền, Reuters đưa tin ngày 30/6.

Bộ trưởng Teodoro cho biết, khái niệm này đã đi vào thực hiện và không cần các hiệp ước mới, vì đã được các cấp quân sự liên quan phê duyệt.

Ông cũng cho rằng, thay đổi này sẽ dẫn đến một sự chuyển biến lớn trong lập trường quan điểm quốc phòng của Philippines.

Ông Teodoro giải thích: "Điều này liên quan đến sức mạnh tổng hợp trong các hoạt động (quân sự), nhận thức về khu vực, chia sẻ thông tin tình báo và củng cố sức mạnh của nhau để hoạt động đạt hiệu quả gấp đôi trong thực tế".

Dưới sự chỉ huy của Tổng tham mưu trưởng, Đại tướng Romeo Brawner Jr., các lực lượng vũ trang hiện đang điều chỉnh để phù hợp với khái niệm này, với việc giám sát trong tương lai dự kiến sẽ chuyển giao cho Bộ Tư lệnh Phòng thủ chiến lược mới được thành lập.

Đối phó với Trung Quốc

Động thái này cho thấy quyết tâm của Manila trong việc đối phó với hành vi cưỡng ép trên biển của Trung Quốc và tăng cường phối hợp quân sự với các đồng minh, bao gồm Nhật Bản, Hoa Kỳ và Australia.

Diễn biến này xảy ra khi Manila đang phải đối mặt với những căng thẳng gia tăng với Bắc Kinh ở biển Tây Philippines.

Các tàu cảnh sát biển và dân quân biển Trung Quốc đã nhiều lần cản trở việc tiếp tế và tuần tra của phía Philippines, đặc biệt là ở khu vực gần bãi cạn Second Thomas và bãi cạn Scarborough.

Trong khi đó, Nhật Bản cũng phải đương đầu với những cuộc chạm trán tương tự với Trung Quốc trên biển Hoa Đông liên quan đến quần đảo Senkaku và ranh giới của vùng đặc quyền kinh tế. Những trải nghiệm chung này đã đưa Philippines và Nhật Bản tiến gần hơn việc điều chỉnh mang tính chiến lược.

Sự hội tụ này có thể thấy rõ trong cấu trúc đang tiến triển trong các liên minh quốc phòng của Manila.

Trong hai năm qua, Philippines đã nổi lên như trung tâm quan trọng về hợp tác hàng hải khu vực với Australia, Nhật Bản, Hàn Quốc và Hoa Kỳ.

Philippines duy trì các Hiệp định Lực lượng Thăm viếng với Australia, Nhật Bản và Hoa Kỳ. Các hiệp định này cho phép các bên triển khai quân nhanh chóng và tiến hành huấn luyện chung.

Ở cấp độ logistics, Manila và Tokyo đã ký Hiệp định Mua sắm và Hỗ trợ chéo hồi tháng 4, cho phép hai nước chia sẻ nhiên liệu, đạn dược và vật tư trong các hoạt động quân sự.

Trong khi Philippines đã có một thỏa thuận chia sẻ thông tin tình báo quân sự với Washington, giới chức và các nhà phân tích vẫn kêu gọi các thỏa thuận tương tự với Tokyo và Canberra để hỗ trợ sự phối hợp liền mạch theo mô hình một chiến trường.

Để củng cố hoạt động của mạng lưới đồng minh đang tiến triển này, một Trung tâm Phối hợp Chung (CCC) sẽ bắt đầu hoạt động tại Manila vào tháng 12.

CCC sẽ hoạt động như trung tâm đầu não chiến lược của nhóm "Squad" -- Hoa Kỳ, Nhật Bản, Philippines và Australia -- hỗ trợ cho việc lập kế hoạch chung, giám sát và các quy trình ứng phó ở các vùng biển đang tranh chấp.

Dự án này cho thấy sự đồng thuận ngày càng cao về nhu cầu hợp tác một cách có tổ chức và được thể chế hóa trước những nguy cơ ngày càng gia tăng trong khu vực.

Tăng cường hợp tác

Trong khi việc hợp nhất chiến lược là trọng tâm, vũ khí quốc phòng lại đóng vai trò hỗ trợ. Nhật Bản đã đồng ý chuyển giao sáu tàu khu trục lớp Abukuma cho Philippines, tờ Yomiuri Shimbun đưa tin ngày 6/7.

Các tàu này được hạ thủy từ năm 1989 đến 1993, có nhiệm vụ chống tàu ngầm và hộ tống. Động thái này đánh dấu lần xuất khẩu đầu tiên theo chính sách chuyển giao thiết bị quốc phòng của Tokyo.

Các tàu này dài 109 mét, có lượng giãn nước 2.550 tấn mỗi chiếc và có thể chứa khoảng 120 quân nhân. Những tàu khu trục này đang được thay thế dần do hệ thống cũ kĩ. Vì vậy, chúng cũng được cải tiến thêm để hải quân Philippines sử dụng, tờ Yomiuri Shimbun đưa tin.

Các tàu này được lên lịch kiểm tra chung vào tháng 8, trong khi việc chuyển giao chính thức dự kiến vào năm 2027.

Việc bổ sung các tàu khu trục này sẽ tăng cường đáng kể khả năng tuần tra của hải quân Philippines. Dù đã cũ, chúng sẽ tăng cường năng lực của hải quân nước này, hiện chỉ dựa vào hoạt động của hai tàu khu trục nhỏ, trong khi Trung Quốc có hơn 100 tàu mặt nước.

Việc trang bị này là một phần trong kế hoạch lớn hơn của Manila nhằm hiện đại hóa hải quân, bao gồm cả các mua sắm gần đây với Hàn Quốc và Israel.

Những nỗ lực hợp nhất vấn đề an ninh

Trong khi Philippines, Nhật Bản và Hoa Kỳ đã thể hiện sự đồng thuận về khái niệm một chiến trường, thì các quốc gia như Hàn Quốc và Australia lại tỏ ra thận trọng hơn.

Seoul vẫn chủ yếu tập trung vào Bắc Triều Tiên và dưới thời Tổng thống Lee Jae-myung, Hàn Quốc đã có lập trường cân bằng hơn đối với Washington và Bắc Kinh.

Tại Australia, một số nhà hoạch định chính sách nhận thấy có khả năng Trung Quốc xâm lược Đài Loan, trong khi do hạn chế về mặt địa lý, việc Canberra tham gia vào các hoạt động quy mô hơn ở Tây Thái Bình Dương có thể gặp trở ngại.

Tuy nhiên, bất chấp những phức tạp này, việc thực hiện mô hình một chiến trường có vẻ ngày càng khả thi trong nhóm các nước ủng hộ chủ chốt. Đối với Manila và Tokyo, khái niệm này không chỉ đưa ra một khuôn khổ để kiểm soát mà còn giúp ngăn chặn các cuộc khủng hoảng xảy ra.

"Nhìn một cách tổng quát, những thách thức mà các quốc gia này phải đối mặt chỉ trong hai năm qua cũng đủ lý do để tạo ra một phản ứng thống nhất và kiên định hơn đối với thái độ cứng rắn của Trung Quốc trên không gian biển", Don McLain Gill thuộc Đại học De La Salle ở Manila viết cho Think China ngày 16/7.

"Ít nhất, một quan hệ đối tác vững mạnh giữa Hoa Kỳ, Nhật Bản và Philippines là lời hứa hẹn tốt nhất trong hiện thực hóa khuôn khổ một chiến trường cho các nỗ lực hợp nhất vấn đề an ninh", ông nói.