Ayon sa AFP | 2025-09-24

HSINCHU, Taiwan -- Sinasabi ng Taiwanese space chief na si Wu Jong-shinn na ‘tumatakbo ang oras’ para sa demokratikong isla na maglunsad ng sarili nitong mga satellite upang matiyak ang mga serbisyo ng internet at telepono sakaling magkaroon ng alitan laban sa Tsina.

Nahaharap ang isla sa patuloy na banta ng pananakop ng Beijing, na iginigiit na bahagi ito ng teritoryo nito at pinatindi ang presyur ng militar. sa mga nakaraang taon

Kailangan ng Taiwan ang 150 sa sarili nitong low-Earth orbit (LEO) satellite para sa "pangunahing katatagan ng komunikasyon" kung sakaling masira o maputol angmga kable ng telecom sa ilalim ng dagatna nagdurugtong sa isla sa ibang bahagi ng mundo, sinabi ni Wu sa AFP sa isang panayam.

Wala ito sa kasalukuyan.

"Kailangan nating bumuo ng sarili nating teknolohiya. Ngunit gaya ng alam ninyo… tumatakbo ang oras," sinabi ni Wu, director general ng Taiwan Space Agency.

"Kailangan nating bilisan."

Nakita na ng mga awtoridad ng Taiwan kung ano ang mangyayari kapagnakadiskonekta ang mga kable sa ilalim ng dagat.

Noong Pebrero 2023, dalawang linya ng telecom na nagseserbisyo sa kapuluan ng Matsu sa Taiwan ang naputol, na inantala ang komunikasyon ng ilang linggo.

Plano ng Taiwan na ilunsad ang una sa anim na LEO satellite 600km sa itaas ng planeta sa 2027 bilang bahagi ng Beyond 5G LEO Satellite program nito.

Nauna nang binanggit ng mga opisyal ng US ang 2027 bilang posibleng takdang panahon para sapagsalakay ng mga Tsino sa Taiwan.

Mga pandaigdigang katuwang

Samantala, nakikipagkasundo sa mga kumpanya ng satellite sa buong mundo ang Chunghwa Telecom ng Taiwan upang magbigay ng backup na telekomunikasyon para sa isla sakaling magkaroon ng digmaan o natural na sakuna.

Lumagda ang Taiwan ng milyun-milyong dolyar na kasunduan sa kumpanyang Europeo na Eutelsat, ang pangalawang pinakamalaking operator ng LEO satellite sa mundo.

May higit sa 600 satellite ang Eutelsat, kasunod ng 2023 na pagsasanib nito sa kumpanyang British na OneWeb.

"Bumubuo kami ng aming sariling teknolohiya… matatagalan, ngunit maaari naming gamitin ang mga komersyal na mapagkukunan upang makamit ang katatagan ng komunikasyon," sabi ni Wu.

Hindi sapat ang mga satellite ng Eutelsat at kailangan pa ng ibang mga provider, aniya.

Nakipagsosyo ang Taiwan sa kumpanyang US na Astranis at SES ng Luxembourg, at nakikipag-usap sa Kuiper ng Amazon at Telesat ng Canada.

Naiulat ang Eutelsat satellite system na unang ginamit sa isang sakuna sa Taiwan noong 2024 nang tumama ang isang nakamamatay na 7.4-magnitude na lindol sa silangang baybayin at naputol ang mga komunikasyon.

'Hindi tayo maaaring umasa sa isang panig'

Sobrang layo pa ng Taiwan kumpara sa U.S. at Tsina pagdating sa mga programa sa kalawakan.

Nagbuhos ang magkaribal na superpower ng bilyun-bilyong dolyar sa pagpapadala ng mga astronaut sa orbit at sa paglulunsad ng libu-libong satellite.

May pitong meteorological satellite at isang optical remote sensing satellite sa orbit ang Taiwan, at umaasa na magkaroon ng "higit sa 20" pagsapit ng 2031, sinabi ni Wu.

Plano nitong maglunsad ng ikalawang optical remote sensing satellite sa Nobyembre mula sa Vandenberg Space Force Base sa California gamit ang isang SpaceX rocket.

Magkakaroon ang Taiwan ng sarili nitong mga rocket at launch site sa susunod na dekada, ani Wu.

Pagdating sa mga satellite sa komunikasyon, gayunpaman, nagdududa ang ilan sa pang-ekonomiyang kahulugan ng mga bansa na paunlarin ang kani-kanilang sariling mga network kapag magagamit naman ang mga komersyal na opsyon.

"Kung gusto mong gumana ito, kailangan mo ng malaking bilang ng mga ito sa low-Earth orbit para sa tuluy-tuloy na saklaw," sinabi ni Brad Tucker, isang astrophysicist at cosmologist sa Australian National University.

"Kailangang maging committed ka sa operasyon na ito sa pangmatagalan, ngunit kailangan mo rin itong panatilihin. Gumagana ang Starlink dahil dinede-orbit nila ang kanilang mga satellite tuwing tatlong taon at naglalagay ng bago."

Magiging "mapanganib" para sa Taiwan na umasa lamang sa mga dayuhang satellite operator para sa signal ng telepono at internet sa panahon ng digmaan, sinabi ng analyst ng Taiwan na si Cathy Fang.

Natuto ang Taiwan sa mga aral mula Ukraine, kung saan naging mahalagang kasangkapan sa komunikasyon ang Starlink para sa mga pwersang Ukrainian na lumalaban sa mga tropa ng Moscow.

Inamin ni Starlink CEO Elon Musk na hinarang niya ang isang atake ng Ukraine sa mga barkong pandigma ng Russia sa pamamagitan ng pagpapatay ng internet access sa sistema.

"Hindi tayo puwedeng umasa lamang sa isang panig," sinabi ni Fang, isang analyst ng patakaran sa suportado ng gobyerno na Research Institute for Democracy, Society and Emerging Technology, sabi ng AFP.

"Kailangan nating linangin ang ating industriya."