Tác giả: Shirin Bhandari | 2025-08-15

Chín năm sau khi thắng vụ kiện lịch sử chống lại Trung Quốc, Philippines đang thực hiện những bước đi cụ thể nhằm khẳng định chủ quyền ở Biển Tây Philippines. Nước này đã tăng cường xây dựng cơ sở hạ tầng quân sự và dân sự mới trên đảo Pag-asa có tranh chấp, ngay cả khi Trung Quốc gia tăng hiện diện trong khu vực.

Phán quyết của Tòa án Hague năm 2016 đã bác bỏ các tuyên bố chủ quyền bao trùm của Trung Quốc ở Biển Đông và công nhận quyền hàng hải của Philippines. Kể từ đó, Bắc Kinh phớt lờ phán quyết này đồng thời mở rộng và quân sự hóa các khu vực có tranh chấp.

Vào tháng 7, các quan chức tại thành phố Puerto Princesa, tỉnh Palawan đã tập trung để kỷ niệm Ngày Chiến thắng Biển Tây Philippines, một sự kiện mang tính biểu tượng nhằm nhắc lại phán quyết của Tòa án Hague và kêu gọi tái khẳng định tinh thần đoàn kết quốc gia về quyền hàng hải.

“Hãy kỳ vọng sẽ có nhiều dự án hạ tầng hơn và chất lượng hơn”, Phó Đô đốc Alfonso Torres Jr., Tư lệnh Bộ Chỉ huy Miền Tây, phát biểu tại sự kiện. “Sẽ có thêm nhiều dấu ấn hiện diện, không chỉ từ Lực lượng Vũ trang Philippines (AFP) mà còn từ các cơ quan khác thuộc Lực lượng Đặc nhiệm Quốc gia về Biển Tây Philippines (NTF-WPS)”.

Nằm ở quần đảo Trường Sa, đảo Pag-asa (còn được quốc tế gọi là đảo Thitu) là tiền đồn lớn nhất do Philippines kiểm soát trong khu vực tranh chấp và là nơi sinh sống của khoảng 200 dân thường. Được bao quanh bởi các ngư trường truyền thống và nguồn tài nguyên năng lượng chưa khai thác, hòn đảo này đã trở thành cả biểu tượng chủ quyền của Philippines lẫn tuyến đầu trong cuộc cạnh tranh địa chính trị giành quyền kiểm soát Biển Đông.

Năm 2025, hòn đảo đã chứng kiến sự phát triển đáng kể khi Manila nâng cấp các cơ sở hạ tầng tại đây, bao gồm xây dựng một cầu tàu đổ bộ, một nhà máy điện diesel, một sân bay và một đường băng kéo dài trị giá 3 tỷ peso (52,5 triệu USD) để phục vụ máy bay vận tải quân sự.

Những công trình này, dù khiêm tốn so với các hoạt động của Trung Quốc, vẫn cho thấy ý định của Manila trong việc củng cố tuyên bố chủ quyền lãnh thổ thông qua hạ tầng, quản trị và hợp tác dân sự – quân sự.

Hoạt động xây dựng không ngừng của Trung Quốc

Tuy nhiên, trong khi Philippines xây dựng từng bước, Trung Quốc đã biến cả những rạn san hô thành các căn cứ quân sự kiên cố trong suốt thập kỷ qua.

Công nhân của Trung Quốc đã biến các thực thể như đá Vành Khăn, đá Subi, đá Chữ Thập và đá Ga Ven thành các đảo nhân tạo được trang bị đường băng dài, hệ thống tên lửa, trạm radar và cảng hải quân.

Các căn cứ này cho phép quân đội Trung Quốc phô diễn sức mạnh sâu vào vùng biển Đông Nam Á và bao vây hiệu quả các thực thể do Philippines kiểm soát như đảo Pag-asa.

Trước sự chênh lệch sức mạnh này, Philippines đang mở rộng các biện pháp vượt ra ngoài phòng thủ truyền thống. Chính phủ đang huy động ngư dân địa phương làm đối tác trên biển, lồng ghép vai trò của họ vào các hoạt động tuần tra và giám sát.

“Chúng tôi sẽ huy động họ trở thành đối tác cùng tham gia tuần tra”, tư lệnh Torres phát biểu tại lễ kỷ niệm ở Puerto Princesa, nhấn mạnh cách tiếp cận toàn diện của chính phủ đối với Biển Tây Philippines.

“Mỗi công dân nên tham gia, đặc biệt là trên mạng xã hội, để chia sẻ những điều đúng đắn và những phản ứng tích cực về [Biển Tây Philippines], về những gì mà chúng ta đang đấu tranh”.

Sự phối hợp dân sự – quân sự này phản ánh một sự chuyển dịch rộng hơn trong chiến lược hàng hải của Philippines: từ ngoại giao thụ động sang hiện diện chủ động với sự ủng hộ của cộng đồng.

Sự gây hấn của Trung Quốc gia tăng

Tuy nhiên, sự cứng rắn tại thực địa đã vấp phải sự gia tăng gây hấn từ phía Trung Quốc.

Ngày 6 tháng 8, ba tàu dân quân biển Trung Quốc đã chặn một tàu của Cục Nghề cá và Nguồn lợi thủy sản Philippines (BFAR) đang hướng tới Bãi cát Sandy, tờ Manila Times đưa tin. Sự việc này không được cả hai bên xác nhận, nhưng một nhà phân tích an ninh hàng hải làm việc tại Mỹ đã phát hiện và đưa tin trên mạng xã hội X.

Vào tháng 4, hải quân, lực lượng bảo vệ bờ biển và cảnh sát biển Philippines đã tiến hành một chiến dịch hiếm hoi, đổ bộ lên các bãi Cát 1, 2 và 3 — những doi cát gần đảo Pag-asa. Trong khi đó, hai tàu của Cục Nghề cá và Nguồn lợi thủy sản Philippines (BFAR) đang thực hiện nghiên cứu khoa học gần Bãi cát Sandy đã chạm trán tàu hải cảnh Trung Quốc, các tàu hải cảnh này đã sử dụng vòi rồng để xua đuổi họ.

Cuối tháng đó, Trung Quốc tuyên bố đã chiếm giữ Bãi cát Sandy, làm leo thang căng thẳng và tiếp tục vi phạm phán quyết trọng tài năm 2016. Philippines nhanh chóng lên án tuyên bố này của Trung Quốc.

Đứng lên chống lại Trung Quốc

Bắc Kinh vào tháng 5 đã cáo buộc Philippines thực hiện 27 “lần đổ bộ trái phép” lên các thực thể tranh chấp kể từ tháng 1.

Tuy nhiên, vào tháng 7, lực lượng bảo vệ bờ biển Philippines đã theo dõi 46 tàu Trung Quốc trong vùng biển mà Philippines tuyên bố chủ quyền, bao gồm tàu cảnh sát biển, tàu hải quân và tàu nghiên cứu.

Một số tàu đã nhiều lần xâm nhập vào Vùng đặc quyền kinh tế của Philippines trước khi lực lượng Philippines chặn lại và buộc chúng rời đi.

"Ngay khi [những kẻ xâm nhập Trung Quốc] bị phát hiện, chúng tôi đảm bảo sẽ đáp trả", Chuẩn đô đốc Hải quân Philippines Roy Vincent Trinidad nói vào tháng 8.