Theo AFP và Lý Hiển Trí | 2025-11-14

Bộ Ngoại giao Đài Loan cho biết vào ngày 14/11 rằng Hoa Kỳ đã phê duyệt thương vụ trị giá 330 triệu đô la bán các linh kiện và thiết bị hàng không, đây là thương vụ quân sự đầu tiên với Đài Loan kể từ khi chính quyền Hoa Kỳ hiện tại nhậm chức vào tháng 1.

Mặc dù Hoa Kỳ không công nhận tuyên bố độc lập của Đài Loan, nhưng Washington vẫn là nhà cung cấp vũ khí lớn nhất cho Đài Bắc và là lực cản chủ chốt trước khả năng Trung Quốc có thể phát động một cuộc tấn công vào hòn đảo dân chủ này.

Bắc Kinh tuyên bố Đài Loan là một phần lãnh thổ của mình và đe dọa sử dụng vũ lực để đưa hòn đảo vào tầm kiểm soát.

“Đây là lần đầu tiên chính quyền... mới công bố thương vụ bán vũ khí cho Đài Loan”, Bộ Ngoại giao Đài Loan cho biết sau khi Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ phê chuẩn gói thương vụ.

Thông cáo của Cơ quan Hợp tác An ninh Quốc phòng Hoa Kỳ cho biết Đài Loan đã yêu cầu “các linh kiện không theo tiêu chuẩn, phụ tùng thay thế và sửa chữa, vật tư tiêu hao và phụ kiện, cùng dịch vụ hỗ trợ sửa chữa – hoàn trả cho các máy bay F-16, C-130 và tiêm kích bản địa IDF (Indigenous Defense Fighter)”.

Theo Bộ Quốc phòng Đài Loan, thương vụ này sẽ giúp duy trì “tình trạng sẵn sàng chiến đấu” và “tăng cường khả năng phòng thủ” trước các hoạt động “vùng xám” gần như hàng ngày của Trung Quốc xung quanh hòn đảo.

Bộ Ngoại giao Trung Quốc tuyên bố nước này “kiên quyết phản đối” việc Washington phê duyệt thương vụ, diễn ra khoảng hai tuần sau cuộc hội đàm giữa Tổng thống Mỹ Donald Trump và Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình tại Hàn Quốc.

Thương vụ này nối tiếp sự chuyển hướng bắt đầu từ nhiệm kỳ đầu của ông Trump (2017–2021), khi Washington chuyển từ phương thức xét duyệt “gộp” các thương vụ bán vũ khí cho Đài Loan sang mô hình xét duyệt từng thương vụ tương tự quy trình áp dụng cho các quốc gia NATO, ông Tô Tử Vân, nhà nghiên cứu tại Viện Nghiên cứu An ninh và Quốc phòng Đài Loan, cho biết.

Thương vụ mới này giảm bớt những hoài nghi về cam kết của Hoa Kỳ đối với an ninh của hòn đảo, ông nói với Thông tấn xã Trung ương Đài Loan.

Chính phủ của Tổng thốngLai Thanh Đức đã cam kết tăng chi tiêu quốc phòng khi Trung Quốc duy trì áp lực quân sự xung quanh hòn đảo. Mặc dù Đài Loan có ngành công nghiệp quốc phòng riêng, nhưng quân đội hòn đảo sẽ bị áp đảo về hỏa lực trong trường hợp xảy ra xung đột với Trung Quốc và vẫn phụ thuộc vào vũ khí của Hoa Kỳ.

Động thái tại Quốc hội Hoa Kỳ

Thương vụ mới nhất diễn ra sau một loạt động thái tại Quốc hội vào tháng 10 nhằm thắt chặt quan hệ an ninh với Đài Bắc. Chưa dự luật nào trong số này trở thành luật.

Trong Đạo luật Ủy quyền Quốc phòng thường niên, Thượng viện Hoa Kỳ “mạnh mẽ khuyến khích” Bộ trưởng Quốc phòng Pete Hegseth mời Đài Loan tham gia cuộc tập trận hải quân Vành đai Thái Bình Dương. Đạo luật cũng ủng hộ hợp tác phát triển và sản xuất các hệ thống không người lái với Đài Loan.

Tại diễn đàn ngày 11/11 do Hội đồng Đại Tây Dương tổ chức, Phó Chủ tịch Ủy ban Quân vụ Hạ viện Adam Smith cho biết việc mời Đài Loan tham gia tập trận sẽ thể hiện cam kết của Hoa Kỳ và các quốc gia khác trong việc giúp bảo vệ Đài Loan, đồng thời ngăn Trung Quốc tấn công hòn đảo, theo báo Taipei Times.

Cũng trong tháng 10, Ủy ban Đối ngoại Thượng viện đã thông qua một gói biện pháp gồm bốn dự luật liên quan đến Đài Loan. Tâm điểm của gói này là Đạo luật PORCUPINE, nhằm rút ngắn quy trình kéo dài trong việc bán vũ khí cho Đài Loan và đối xử với hòn đảo như một đồng minh NATO trong các thương vụ như vậy.

Cụ thể, dự luật yêu cầu chính quyền phải thông báo cho Quốc hội trước 15 ngày đối với các thương vụ vũ khí bán cho Đài Loan vượt quá 25 triệu đô la Mỹ. Hiện yêu cầu là 30 ngày và ngưỡng 14 triệu đô la Mỹ.

Dự luật cũng sẽ tạo điều kiện cho các quốc gia NATO và đối tác NATO Plus chuyển giao thiết bị quân sự do Mỹ sản xuất cho Đài Loan, có thể đẩy nhanh việc bàn giao các loại vũ khí dẫn đường chính xác, tên lửa chống hạm và các hệ thống ưu tiên khác.

Chiến lược tác chiến bất đối xứng là then chốt

Theo những người ủng hộ, logic của Đạo luật PORCUPINE phù hợp với sự chuyển dịch của Đài Loan sang thế trận bất đối xứng kiểu “nhím”, tránh cố gắng đối đầu Trung Quốc bằng vũ khí hạng nặng.

Hai nhà phân tích quân sự Kenneth Fann và Charles Bursi viết năm 2023: “Về mặt quân sự, phép so sánh này giúp hình dung Đài Loan – hòn đảo với địa hình núi non – trông như đang phủ kín các vũ khí phòng không, chống tăng và chống hạm có độ cơ động cao và công nghệ thấp”.

Các dự luật khác tập trung vào Đài Loan có phạm vi hẹp hơn: Đạo luật Ngăn chặn Trung Quốc gây hấn chống lại Đài Loan nhằm bảo đảm Washington có thể nhanh chóng áp đặt các biện pháp trừng phạt lên các lĩnh vực then chốt của kinh tế Trung Quốc nếu Bắc Kinh sử dụng vũ lực với Đài Loan.

Đạo luật Quan hệ Đối tác Hoa Kỳ – Đài Loan tại châu Mỹ sẽ hỗ trợ các quốc gia ở Mỹ Latinh và Caribe duy trì quan hệ ngoại giao với Đài Bắc. Đạo luật Đoàn kết Quốc tế Đài Loan sẽ yêu cầu Hoa Kỳ phản bác các nỗ lực của Bắc Kinh nhằm làm suy yếu vị thế của Đài Loan trong các tổ chức quốc tế.