Ayon kay Jarvis Lee | 2025-06-20

Ang pagpapaunlad ng riles na mag-uugnay sa Vietnam at China ay muling nagpasiklab sa matagal nang hindi pagtitiwala ng mga Vietnamese sa Belt and Road Initiative (BRI) ng Beijing.

Noong Pebrero, naipasa ng parlyamento ng Vietnam ang batas na nag-aapruba sa pagpopondo ng China para sa isang bagong riles na mag-uugnay sa dalawang bansa

Ang proyekto, na may tinatayang puhunan na $8.3 bilyon, ay sasaklaw ng 391 km -- mula Lao Cai, China, patungong Hanoi hanggang sa pantalan ng Haiphong. Inaasahang sisimulan ang konstruksyon ngayong taon at matatapos pagsapit ng 2030.

Ngunit ang plano ay nagtaas ng alarma, at pinababalaan ng mga kritiko na maaaring maulit ang mga pagkabigo ng Hanoi Metro Line 2A -- ang unang mass rapid transit line ng Vietnam.

Ang proyektong iyon, na itinayo ng kumpanya ng estado ng China na China Railway Sixth Group, ay hinarap ang maraming taon ng pagkaantala at sobrang paggastos. Orihinal na itinakda sa $552 milyon, lumobo ang pangwakas na gastos sa $868 milyon, kung saan tinustusan ng mga pautang mula sa China ang $669 milyon, ayon sa ulat ng Hong Kong Trade Development Council

Nagbukas ang serbisyo noong 2021. Bumaba nang husto ang bilang ng mga pasahero matapos ang paunang libreng pagsubok. Ipinapakita ng kamakailang online footage ang maraming tren na halos walang laman.

Ang 13-kilometrong linya ay inabot ng isang dekada bago makumpleto.

Ang BRI ay humarap sa malaking kontrobersya sa buong Asya, kabilang ang anti-China na sentimyento, labis na paggastos, at mga isyu sa kalidad, ayon kay Nguyen Hac Giang, isang bumibisitang iskolar sa ISEAS-Yusof Ishak Institute, sa Focus

"Ang mga kumpanyang Chinese ay haharap pa rin sa mahigpit na pagsusuri kahit pa tuparin nila ang kanilang mga obligasyon," aniya.

Kapwa ang mamamayang Vietnamese at ang gobyerno ay nananatiling 'lubhang walang tiwala' sa mga pamumuhunan ng China, lalo na matapos ang mga problema sa kaligtasan sa konstruksyon at mga labis na paggastos na bumalot sa proyekto ng rapid transit line, dagdag pa niya.

Tumitinding pag-aalinlangan

“Ang mga pagkaantala at problema sa kalidad ng mga nakaraang proyekto ang nagpaliyab sa pagkadismaya ng publiko,” habang ang lumalaking takot sa mga patibong ng utang na nakatali sa mga pautang ng Chinese "ay nagpatindi lamang ng pag-aalinlangan sa publiko,” sinabi ni Ha Hoang Hop, chairman ng think tank na nakabase sa Hanoi na Viet Know, sa Voice of America noong Pebrero.

Habang naghahanap ang Hanoi ng mga pautang mula sa China para sa bagong riles, dati nitong pinili ang domestic financing upang itayo ang north-south high-speed line --"isang desisyon na binibigyang-diin ang pangako ng Vietnam sa estratehikong awtonomiya," aniya.

“Malaking bahagi ng populasyon ang nananatiling nababahala sa lumalalim na ekonomikong pagkadepende sa China,” aniya.

Ang China ay pang-lima lamang sa pinakamalalaking kasosyo sa pag-unlad ng Vietnam, kaya’t kabilang ang Vietnam sa iilang bansa sa Southeast Asia kung saan hindi ang China ang pangunahing tagapagpondo, ayon sa ulat noong Marso ng Lowy Institute ng Australia.

Masyado ring nakatuon ang mga pamumuhunan ng China -- 84% ng paggasta nito sa Vietnam ay dapat mapunta sa sektor ng enerhiya, na sumasalamin sa limitadong ugnayan at maingat na diskarte ng Vietnam.

Ang mga asal ng mamamayang Vietnamese ay sumasalamin sa ganoong pag-iingat.

Ayon sa ulat na 2025 State of Southeast Asia ng ISEAS-Yusof Ishak Institute, 74.8% ng mga Vietnamese respondent ang nagturing sa agresyon ng China sa South China Sea bilang pangunahing suliraning geopolitikal ng kanilang gobyerno.

May 51% ang nagsabing wala o kaunti lamang ang kumpiyansa nila na ang China ay “gagawin ang tamang bagay” para sa pandaigdigang kapayapaan at seguridad.

Parehong itinuturing ng pamunuan ng Vietnam at ng pangkalahatang publiko ang pag-uugali ng China sa South China Sea bilang banta sa soberanya, sinabi ni Nguyen.

"Sa tingin ko, magiging napakahirap para sa China na talagang palakasin ang kanilang ugnayan sa Vietnam, at walang magiging malaking pagbabago sa polisiya ng Vietnam tungo sa China," sinabi ni Nguyen.

[Bahagi III ng IV sa serye ukol sa Belt and Road Initiative ng China sa Southeast Asia]