Tác giả: Jia Feimao | 2025-07-04

Vào một buổi rạng sáng mùa hè năm ngoái, hơn 30 điều tra viên từ Cục Điều tra Bộ Tư pháp Đài Loan (MJIB) tập trung ở ngoại ô Đài Bắc, sau đó lái xe về hướng nam, tới các địa điểm tại trung tâm công nghệ của Đài Loan.

Đúng 7 giờ sáng, trong một cuộc đột kích phối hợp, họ đồng loạt gõ cửa, chìa lệnh khám xét và tiến hành đột kích vào các căn nhà và văn phòng.

Mục tiêu không phải là tội phạm ma túy, mà là tám kỹ sư đang âm thầm làm việc cho một công ty bán dẫn Trung Quốc tại Đài Loan.

Cuộc đột kích là một phần của đợt truy quét lớn hồi tháng 8 năm ngoái mang mật danh “Dự án săn sói 1022”, được thực hiện theo lệnh của Tổng thống Thái Anh Văn khi đó, nhằm vạch trần hoạt động săn nhân tài chip trái phép của Trung Quốc thông qua các doanh nghiệp giả.

Đợt truy quét vẫn đang tiếp diễn

Hồi tháng 3, MJIB đã phát động chiến dịch lớn nhất từ trước đến nay chống lại việc Trung Quốc săn nhân tài công nghệ Đài Loan, huy động 180 điều tra viên khám xét 34 địa điểm liên quan đến 11 công ty Trung Quốc — bao gồm cả Công ty Sản xuất Bán dẫn Quốc tế (SMIC), hãng sản xuất chip lớn thứ ba thế giới.

Giới chức đã thẩm vấn 90 người bị cáo buộc làm việc cho các công ty bình phong nhằm bí mật tuyển dụng kỹ sư bản địa và chuyển giao công nghệ về Trung Quốc, theo một tuyên bố vào ngày 28/3 của MJIB.

“Ngành công nghệ cao là trụ cột của kinh tế Đài Loan, trong đó các công ty bán dẫn và các ngành liên quan là ‘Lá chắn quốc gia’”, cơ quan này khẳng định.

“Do đó, nhân tài công nghệ cao của Đài Loan đã trở thành mục tiêu chủ chốt trong chiến lược tuyển dụng của các doanh nghiệp Trung Quốc”.

Nhân lực thiết yếu

Từ lâu, kỹ sư bán dẫn Đài Loan đã được xem là có vài trò then chốt trong nỗ lực nâng cấp ngành công nghệ của Trung Quốc.

“Những kỹ sư này không chỉ đóng vai trò cốt lõi cho việc sản xuất chip nội địa của Trung Quốc, mà còn là mắt xích để Bắc Kinh phá vỡ vòng vây công nghệ của Mỹ”, một điều tra viên họ Tô của MJIB, chuyên theo dõi việc tuyển dụng trái phép của doanh nghiệp Trung Quốc tại Đài Loan, chia sẻ với Focus.

Chiến thuật này giúp các công ty Trung Quốc lách các biện pháp trừng phát đối với ngành công nghệ cao của nước này, đồng thời góp phần làm suy giảm vị thế thống trị của Đài Loan trong lĩnh vực bán dẫn.

Sự quan tâm của Bắc Kinh đối với nhân tài bán dẫn Đài Loan đã tăng mạnh từ khi ban hành chính sách “Made in China 2025” — một chiến lược công nghiệp của Trung Quốc ra mắt vào năm 2015 nhằm hiện đại hóa lĩnh vực sản xuất.

Lương cao vẫn là lực hút chính. Một số công ty Trung Quốc đưa ra mức lương tương đương với mức lương tại Đài Loan về con số, nhưng trả bằng nhân dân tệ thay vì Đài tệ, khiến giá trị thực tế tăng gấp bốn lần.

Ngày càng nhiều công ty Trung Quốc cho phép kỹ sư làm việc từ xa tại Đài Loan, và kết quả nghiên cứu được gửi trực tiếp về máy chủ tại trụ sở ở Trung Quốc.

Các công ty này thường ngụy trang dưới vỏ bọc doanh nghiệp Đài Loan, công ty nước ngoài, hoặc doanh nghiệp có vốn đầu tư Hoa kiều để che giấu danh tính thật.

Ví dụ, hồi tháng 3, Đài Loan cáo buộc SMIC — nhà sản xuất chip lớn nhất Trung Quốc, chỉ đứng sau TSMC và Samsung về doanh thu hàng năm — đã dùng một công ty vỏ bọc đăng ký tại Samoa để mở chi nhánh tại Đài Loan và tuyển dụng nhân tài.

Công ty Shenzhen Torey Microelectronics bị cáo buộc đã bỏ qua các quy định để lập địa điểm hoạt động không chính thức, trong khi Clounix ban đầu đăng ký dưới danh nghĩa công ty “vốn Đài Loan”, sau đó đổi sang danh nghĩa công ty Singapore để thực hiện tuyển dụng bất hợp pháp.

Phần lớn các hoạt động này được hỗ trợ bởi Quỹ công nghiệp mạch tích hợp Trung Quốc — thường gọi là “Quỹ Lớn” — hoặc nhận trợ cấp từ chính quyền trung ương và địa phương Trung Quốc. Các công ty này đều được xem là có tầm quan trọng chiến lược trong tham vọng công nghệ của Bắc Kinh.

“Thuê kỹ sư nước ngoài thường là cách nhanh nhất để các công ty Trung Quốc tiếp cận công nghệ then chốt”, ông Paul Triolo, đối tác tại DGA Group, phát biểu với Wall Street Journal tháng 11 năm ngoái.

“Các chính phủ hiện nay đã chú ý nhiều hơn đến vấn đề này”, ông nói, nhưng cũng ghi nhận rằng việc phân định ranh giới giữa tuyển dụng hợp pháp và săn chất xám trái phép là “nhiệm vụ rất khó và khó để thực thi”.

'Xu hướng có thể đoán trước'

Để đối phó với mối đe dọa này, Đài Loan đã sửa đổi 7 đạo luật và 14 quy định trong bốn năm qua — bao gồm một sửa đổi lớn đối với Luật An ninh Quốc gia, vốn trước đây chỉ tập trung vào gián điệp Trung Quốc.

Vào tháng 12/2023, chính phủ mở rộng danh mục các mặt hàng bị cấm xuất khẩu, bổ sung thêm 10 công nghệ “cốt lõi quốc gia”, bao gồm chip bán dẫn thế hệ ba và thiết kế chip trí tuệ nhân tạo, được thêm vào danh mục trước đó với 22 công nghệ mà nếu bị rò rỉ sang các thế lực thù địch, người vi phạm có thể bị phạt đến 12 năm tù.

Luật Quản lý quan hệ giữa người dân khu vực Đài Loan và khu vực Đại lục cũng đã được sửa đổi nhằm tăng cường giám sát dòng chảy nhân lực và ngăn chặn tình trạng rò rỉ công nghệ xuyên eo biển.

Chính phủ hiện đang phối hợp với ngành bán dẫn để xây dựng một mạng lưới phòng vệ vững chắc hơn — thúc đẩy hợp tác giữa giới học thuật và công nghiệp, bảo vệ bí mật thương mại, tăng cường nỗ lực phản gián và chia sẻ tình báo với các đối tác quốc tế.

Bên cạnh đó, giới chức đang tăng cường nhận thức cho giới kỹ sư và đưa ra các chính sách giữ chân nhân tài để bảo vệ lợi thế công nghệ của Đài Loan.

Tuy nhiên, bất chấp các hình phạt nghiêm khắc hơn trong luật sửa đổi gần đây, số vụ vi phạm vẫn không giảm — và các chiến thuật tuyển dụng ngày càng bí mật.

Một điều tra viên Đài Loan có biệt danh “Hui Ca,” chia sẻ với Focus rằng nhiều kỹ sư biết rõ hành vi của họ là đáng ngờ về pháp lý, và các quản lý Trung Quốc thậm chí còn huấn luyện nhân viên Đài Loan cách ứng phó khi bị khám xét.

Theo luật hiện hành, kỹ sư thường chỉ bị coi là nhân chứng, còn trách nhiệm hình sự thường rơi vào ban lãnh đạo công ty.

“Hai bên Eo biển cùng chung ngôn ngữ và cội nguồn văn hóa. Bắc Kinh sẽ không từ bỏ mục tiêu chiêu dụ nhân tài Đài Loan — đây là một xu hướng có thể dự báo được”, Hui Ca nói.

[Phần 2 trong loạt 2 bài về Động thái An ninh Công nghệ của Đài Loan]