Tác giả: Chen Meihua | 2025-09-04

Khi Quân Giải phóng Nhân dân (PLA) Trung Quốc hiện đại hóa để trở thành một lực lượng toàn cầu mạnh hơn, họ đã mở rộng đáng kể hoạt động giao lưu quân sự quốc tế nhằm hỗ trợ các mục tiêu chính sách đối ngoại của Bắc Kinh.

Ngoại giao quân sự đã trở thành công cụ then chốt trong nghệ thuật kinh bang của Trung Quốc, phục vụ cả mục đích chiến lược và tác chiến: định hình môi trường quốc tế có lợi cho Bắc Kinh, đặt nền tảng cho khả năng tiếp cận ở nước ngoài trong tương lai, và cho phép thu thập tình báo và học hỏi kinh nghiệm hoạt động từ các quân đội nước ngoài, theo một báo cáo gần đây do Viện Nghiên cứu Chiến lược Quốc gia (INSS) ở Washington công bố.

“Hoạt động giao lưu giữa PLA và các quân đội nước ngoài, bao gồm cả những đồng minh và đối tác then chốt của Mỹ, đang trở thành một đấu trường ngày càng quan trọng trong cạnh tranh chiến lược Mỹ - Trung ở cả cấp độ toàn cầu và khu vực”, nghiên cứu có tên “Ngoại giao Quân sự của Trung Quốc” cho biết.

Được công bố hồi cuối tháng 6, báo cáo đã xem xét hoạt động ngoại giao quân sự của PLA từ năm 2002 đến 2024, dựa trên các tài liệu phân tích mới được công bố và cơ sở dữ liệu của Đại học Quốc phòng Mỹ. Nghiên cứu tập trung vào ba lĩnh vực chính: các chuyến thăm cấp cao, các cuộc ghé cảng của hải quân và các cuộc tập trận chung.

Trọng điểm Đông Nam Á

"Đông Nam Á đã nổi lên như một chiến trường trong cạnh tranh Mỹ - Trung Quốc về ngoại giao quân sự”, báo cáo nhận định, trong đó châu Á là trọng tâm khu vực hàng đầu của Trung Quốc, tiếp theo là châu Âu. Châu Phi đứng xa ở vị trí thứ ba.

“Ngoại giao quân sự của Trung Quốc đối với các quốc gia Đông Nam Á không chỉ tạo hình ảnh hợp tác khu vực mà còn là công cụ thu thập tình báo và thúc đẩy câu chuyện về chủ quyền của nước này”, Ian Chong, nhà khoa học chính trị tại Đại học Quốc gia Singapore, nói với tờ Focus.

Ông cho biết, cách tiếp cận của Trung Quốc nhấn mạnh việc “thiết lập các ranh giới nhận thức”, đặc biệt về các vấn đề như Biển Đông và Đài Loan. Chiến thuật này được thể hiện qua việc Trung Quốc tham gia vào các diễn đàn an ninh đa phương, nơi Bắc Kinh nêu rõ lập trường của mình. Cách tiếp cận này kết hợp giữa truyền thông chiến lược, kiểm soát câu chuyện và đôi khi có yếu tố răn đe tinh vi.

Trong phạm vi châu Á, Nam Á là ưu tiên thứ hai của Trung Quốc (sau Đông Nam Á) về ngoại giao quân sự. Trung Quốc coi Pakistan là đối tác then chốt nhờ vào sự phụ thuộc của Pakistan vào hỗ trợ an ninh từ Trung Quốc để đối phó với Ấn Độ, cũng như kinh nghiệm chiến đấu phong phú của quân đội Pakistan.

Ngoài việc cung cấp vũ khí cho Pakistan, Trung Quốc còn tăng cường hợp tác với Nga thông qua các cuộc tập trận chung và trao đổi quân sự.

Mối quan hệ tay ba này giúp Trung Quốc nâng cao khả năng sẵn sàng chiến đấu và đóng vai trò đối trọng với Mỹ, có khả năng khiến Mỹ và NATO rời sự tập trung khỏi Đông Á trong bối cảnh các cuộc xung đột đang diễn ra như Ấn Độ - Pakistan hay Nga - Ukraine.

Tham gia đa phương

Theo INSS, các chuyến thăm cấp cao vẫn là hình thức phổ biến nhất của hoạt động ngoại giao quân sự PLA. Từ năm 2009, Trung Quốc đã tiếp đón nhiều phái đoàn đến thăm hơn hẳn số chuyến đi ra nước ngoài, cho thấy sự chấp nhận ngày càng cao theo các điều kiện tham gia của Trung Quốc.

Những năm gần đây, Trung Quốc đã áp dụng mô hình họp “2+2” theo kiểu Mỹ, bao gồm cả quan chức quốc phòng và nhà ngoại giao, với các đối tác như Hàn Quốc, Indonesia và Malaysia. Những đối thoại này nhằm cải thiện sự phối hợp giữa các kênh chính sách an ninh và ngoại giao.

Sự hiện diện đa phương ngày càng tăng của Trung Quốc.

PLA có lịch sử lo ngại về khó khăn trong việc kiểm soát câu chuyện tại các diễn đàn đa phương, nhưng nay họ thường xuyên tham dự, thậm chí tổ chức các cuộc họp như trong khuôn khổ Tổ chức Hợp tác Thượng Hải (SCO), ASEAN và Đối thoại Shangri-La.

Các diễn đàn này cho phép Trung Quốc khuếch đại thông điệp chiến lược, hợp pháp hóa vai trò của mình trong các cấu trúc an ninh khu vực và định hình các cuộc thảo luận theo điều kiện của mình.

Động lực tham gia diễn đàn

Báo cáo cho biết, sự tham gia của PLA vào các diễn đàn quân sự đa phương tiếp tục gia tăng.

INSS nêu ra ba lý do để PLA tìm kiếm các diễn đàn này: “Giải quyết các vấn đề điều phối liên chính phủ và... tác động đến hợp tác an ninh tại những khu vực mà Bắc Kinh có lợi ích bị ảnh hưởng”, tạo điều kiện cho “truyền thông chiến lược của Trung Quốc”, và “thúc đẩy các mục tiêu song phương của Trung Quốc bên lề các cuộc họp”.

Tuy nhiên, INSS nhận định rằng tác động thực tế của ngoại giao quân sự Trung Quốc vẫn còn hạn chế, đặc biệt là ở cấp độ chiến thuật và tác chiến.

Đối với Mỹ, điều quan trọng không phải là cắt đứt mọi trao đổi với PLA, mà là đảm bảo rằng các hoạt động đó không mang lại cho Trung Quốc lợi thế chiến lược hay quân sự.

Các chuyến ghé cảng và tập trận

Các chuyến ghé cảng của hải quân đã giảm kể từ khi Trung Quốc thành lập căn cứ hải ngoại ở Djibouti. Hoạt động ghé cảng đạt đỉnh vào năm 2017, nhưng đại dịch đã khiến số lượng sụt giảm mạnh năm 2020, và đến 2024 vẫn đang trong quá trình phục hồi.

Các cuộc tập trận quân sự – chủ yếu là song phương nhưng ngày càng đa phương – có vai trò trung tâm trong hoạt động ngoại giao của Trung Quốc. Các ví dụ đáng chú ý gồm cuộc Tập trận Hòa bình thường kỳ của SCO và tập trận Aman của Pakistan, thường tập trung vào các vấn đề an ninh phi truyền thống như cứu trợ thảm họa.

Trọng tâm mềm mại hơn này giúp nâng cao hình ảnh của Trung Quốc như một lực lượng toàn cầu có trách nhiệm.