Tác giả: Wu Qiaoxi | 2025-09-10

Một ngành công nghiệp chủ chốt của Trung Quốc đang chịu áp lực bởi sự cạnh tranh của các quốc gia châu Á.

Trong tám năm qua, Trung Quốc đã dẫn đầu ngành công nghiệp đóng tàu toàn cầu, nhưng vị thế thống trị của nước này hiện đang phải đối mặt với những thách thức chưa từng có.

Hàn Quốc và Nhật Bản đang bắt kịp và định hình lại ngành công nghiệp này với việc tập trung vào mảng an ninh quốc gia.

Báo cáo của Clarksons Research cho biết, từ tháng 1 đến tháng 7, tổng số đơn hàng tàu mới toàn cầu đạt 23,26 triệu tấn tổng hợp bù (CGTs), tương đương với 788 tàu. Các xưởng đóng tàu của Trung Quốc nhận được 13,03 triệu CGTs (463 tàu), chiếm 56% thị phần — giảm 59% so với năm trước, dù vẫn giữ vững vị thế đứng đầu thế giới.

Hàn Quốc đứng ở vị trí tiếp theo với 5,24 triệu CGTs (123 tàu), chiếm 23% thị phần và giảm 37% so với cùng kỳ năm trước.

Các nhà phân tích cho rằng, nhiều chính sách của Mỹ và sự chuyển dịch của thị trường đang hướng tới sự đa dạng hóa "không phải Trung Quốc", khiến các đơn hàng của Trung Quốc sụt giảm mạnh.

Han Ning, giám đốc điều hành chi nhánh Singapore của nền tảng đấu thầu tàu SHIPBID, nói với South China Morning Post hồi tháng 7 rằng, sự sụt giảm này "chủ yếu là do những lo ngại của các chủ tàu trên toàn cầu về các biện pháp của Mỹ nhắm vào ngành công nghiệp đóng tàu của Trung Quốc và những nỗ lực thích ứng của họ sau đó".

Cùng tháng, trang Steptoe.com đưa tin, "Mỹ sẽ bắt đầu thu phí đối với các tàu do Trung Quốc sở hữu, vận hành và đóng mới khi đến cảng Mỹ kể từ ngày 14/10".

Cũng trong tháng 7, Wall Street Journal cho biết, Washington "đang đề xuất mức thuế suất lên đến 100% đối với các cần cẩu và thiết bị xử lý hàng hóa được sản xuất tại Trung Quốc".

Hàn Quốc vươn lên

Trong khi đó, Hàn Quốc đang tăng cường hợp tác quốc tế, cam kết đóng góp 150 tỷ USD để cùng với Mỹ củng cố ngành đóng tàu của nước Mỹ.

Hàn Quốc đang cạnh tranh để giành các hợp đồng bảo trì, sửa chữa và đại tu (MRO) cho các tàu của Hải quân Mỹ. Tháng 8 vừa qua, HD Hyundai Heavy Industries (Hyundai) đã giành được hợp đồng MRO cho tàu USNS Alan Shepard, trong khi Hanwha Ocean đã ký được hợp đồng cho các tàu USNS Wally Schirra, USNS Yukon và USNS Charles Drew.

Theo Reuters, cuối tháng 8 vừa qua, tập đoàn Hanwha công bố sẽ đầu tư 5 tỷ USD vào xưởng đóng tàu tại Mỹ, nhằm tăng sản lượng lên 20 tàu mỗi năm.

Hyundai đã hợp tác với công ty trí tuệ nhân tạo và quốc phòng của Mỹ, Palantir, để phát triển "Tương lai của Xưởng đóng tàu", tích hợp robot và trí tuệ nhân tạo, dự kiến sẽ làm tăng năng suất lên hơn 30%, theo tin từ tờ Chosun Ilbo hồi tháng 8.

Hyundai đã bắt tay với Ngân hàng Phát triển Hàn Quốc và công ty đầu tư Mỹ, Cerberus, để lập một quỹ trị giá nhiều tỷ USD dành cho logistics hàng hải, công nghệ hàng hải tiên tiến và năng lực đóng tàu của các bên.

Vào tháng 7, Hyundai đã ký một biên bản ghi nhớ với Cochin Shipyard Limited, một công ty nhà nước của Ấn Độ. Công ty này cũng thành lập một xưởng đóng tàu liên doanh tại Ả Rập Xê-út.

Trong khi đó, Samsung đã đạt được thỏa thuận với Vigor Marine Group, một công ty có trụ sở tại Mỹ trong tháng 8, để hợp tác sửa chữa tàu của Hải quân Mỹ, hiện đại hóa xưởng đóng tàu và xây dựng chung.

Nhật Bản cũng muốn "hái quả ngọt"

Nhật Bản cũng đang cố gắng bắt kịp cuộc đua này khi họ ký được hợp đồng đóng tàu chiến trị giá 6,5 tỷ USD với Australia vào tháng 8. Bắt đầu từ năm 2029, Mitsubishi Heavy Industries sẽ đóng ba khinh hạm lớp Mogami bản được nâng cấp cho hải quân Australia, cùng tám tàu khác sẽ được đóng tại Australia.

Sự hợp tác này "khiến Trung Quốc khó có thể chia rẽ Nhật Bản và Australia, đồng thời gửi một tín hiệu nhất quán đến Bắc Kinh rằng cả hai nước sẵn sàng biến mối quan hệ gần như đồng minh của họ thành hiện thực", Euan Graham, nhà phân tích chiến lược quốc phòng người Australia, nói với Reuters hồi tháng 8.

Thị phần đóng tàu của Nhật Bản đã rớt từ khoảng 50% vào những năm 1990 xuống còn khoảng 10% tính đến thời điểm hiện tại.

Để đối phó, chính phủ Nhật Bản và Đảng Dân chủ Tự do (LDP) cầm quyền đang thúc đẩy việc thành lập một "xưởng đóng tàu quốc gia", trong đó nhà nước sẽ xây dựng hoặc mua sắm các cơ sở vật chất và sau đó giao cho các nhà điều hành tư nhân.

Hồi tháng 6, Imabari Shipbuilding đã công bố việc mua lại 60% cổ phần của Japan Marine United Corporation, để thành lập công ty đóng tàu lớn thứ tư thế giới.

"Để trở thành một công ty dẫn đầu về giá, có khả năng kiểm soát việc định giá, chúng tôi phải giành được ít nhất 20% thị phần toàn cầu vào năm 2030", ông Yukito Higaki, Chủ tịch Imabari Shipbuilding và Chủ tịch Hiệp hội các nhà đóng tàu Nhật Bản, cho biết.

Chính phủ Nhật Bản xác định đóng tàu sẽ là một ngành công nghiệp chiến lược và dự kiến sẽ hoàn thiện chính sách của ngành vào mùa thu này. Họ sẽ lập một quỹ (hợp tác) công-tư trị giá 1 nghìn tỉ yên (khoảng 6,7 tỷ USD) để hỗ trợ các xưởng đóng tàu trong nước và hiện đại hóa cơ sở vật chất.

"Việc mất đi ngành đóng tàu sẽ đe dọa đến logistic hàng hải, nền kinh tế và an ninh quốc gia của Nhật Bản", nhóm công tác về an ninh kinh tế của LDP cho biết hồi tháng 6, theo Chosun Ilbo.