Tác giả: Liz Lagniton | 2025-12-16

Tuần duyên Philippines đã tăng cường các nỗ lực nhằm thách thức các tàu hải cảnh Trung Quốc hoạt động ngoài khơi tỉnh Zambales, đẩy lùi điều mà Manila gọi là những vụ xâm nhập trái phép vào vùng biển Philippines.

PCG cho biết, tàu BRP Cabra đã nhiều lần di chuyển để chặn các tàu Trung Quốc lớn hơn, đồng thời duy trì theo dõi bằng radar đối với các tàu khác hoạt động trong cùng khu vực. Một cuộc chạm trán khác hôm 30/11 diễn ra cách mũi Palauig thuộc tỉnh Zambales khoảng 88 hải lý. Ba tàu Trung Quốc có liên quan.

Chuẩn đô đốc Jay Tarriela, người phát ngôn của lực lượng tuần duyên Philippines về các vấn đề Biển Tây Philippines, mô tả sự hiện diện của Trung Quốc là một “cuộc xâm nhập phi pháp vào vùng biển chủ quyền của Philippines”. Trong một tuyên bố đăng trên X hôm 30/11, ông Tarriela cho biết tàu BRP Cabra đã liên tục phát đi các thông điệp thách thức qua vô tuyến trong khi làm nhiệm vụ canh gác bên trong Vùng đặc quyền kinh tế (EEZ) của Philippines.

Biển Tây Philippines là cách Manila gọi phần Biển Đông nằm trong EEZ của Philippines.

Các tàu Trung Quốc có kích thước lớn hơn đáng kể và được trang bị vũ khí hạng nặng hơn so với tàu tuần tra của Philippines — một sự chênh lệch đã trở thành đặc điểm quen thuộc trong các cuộc chạm trán ở Biển Đông trong những năm gần đây.

Tuy vậy, tàu BRP Cabra vẫn ngăn không cho các tàu Trung Quốc xâm nhập EEZ, theo ông Tarriela.

Kể từ ngày 23/11, lực lượng tuần duyên đã tiến hành các hoạt động bám sát phối hợp với tàu BRP Cabra và tàu BRP Teresa Magbanua. Cơ quan này cho biết các cuộc tuần tra kéo dài nhằm thể hiện rằng các tàu Philippines sẽ tranh chấp sự hiện diện của lực lượng nước ngoài, thay vì mặc nhiên nhượng bộ.

Vi phạm của Trung Quốc và tổn hại với người Philippines

Các quan chức Philippines nói việc tiếp tục triển khai tàu Trung Quốc ngoài khơi Zambales vi phạm nhiều khuôn khổ pháp lý điều chỉnh hành vi trên biển. Lực lượng tuần duyên viện dẫn Đạo luật Vùng biển Philippines, Công ước Liên Hợp Quốc về Luật Biển (UNCLOS) và phán quyết trọng tài năm 2016 đã bác bỏ các yêu sách bao trùm của Trung Quốc đối với phần lớn Biển Đông.

“Tuần duyên Philippines kiên định trong việc bảo vệ các quyền chủ quyền và quyền tài phán hàng hải của chúng tôi”, ông Tarriela nói, và nhấn mạnh rằng cơ quan này “sẽ không dung thứ bất kỳ nỗ lực nào nhằm đơn phương thay đổi hiện trạng dọc bờ biển Luzon bằng hành vi lấn chiếm”.

Ngoài các lập luận pháp lý, cuộc đối đầu còn gây ra những hệ quả cụ thể đối với các cộng đồng địa phương. Zambales là nơi có nhiều thị trấn ngư nghiệp sống dựa vào việc tiếp cận các ngư trường truyền thống trong EEZ.

Ngư dân địa phương đã nhiều lần báo cáo việc bị xua đuổi, đeo bám hoặc giám sát chặt chẽ bởi các tàu nước ngoài cỡ lớn — những trải nghiệm làm gia tăng lo ngại về an ninh lương thực và thất thu.

Giới chức Philippines chỉ ra một mô hình các cuộc chạm trán ở cự ly gần và sự can thiệp của Trung Quốc đối với các hoạt động đánh bắt cá và các chuyến tiếp tế cho lực lượng đồn trú trong những năm gần đây, điều mà họ cho rằng làm gia tăng nguy cơ leo thang ngay cả khi chưa xảy ra xung đột công khai.

Theo các quan chức tuần duyên Philippines, các cuộc tuần tra dễ nhận thấy vừa là sự khẳng định pháp lý, vừa là sự trấn an đối với cư dân ven biển rằng nhà nước đang chủ động bảo vệ quyền tiếp cận các nguồn tài nguyên biển được công nhận theo luật pháp quốc tế.

Cuộc đối đầu này là một phần của cuộc đấu tranh rộng lớn hơn liên quan đến Biển Tây Philippines. Trong những tháng gần đây, Bắc Kinh ngày càng mô tả Manila là một “kẻ gây rối”, trong khi các quan chức Philippines coi các hoạt động của Trung Quốc là những nỗ lực mang tính cưỡng ép nhằm làm xói mòn các quyền hàng hải thông qua sự hiện diện kéo dài.

Sự cưỡng ép ‘vùng xám’ liên tục

Các nhà phân tích an ninh mô tả hành vi của Trung Quốc là sự cưỡng ép “vùng xám”: những hành động gây sức ép mà không vượt ngưỡng xung đột công khai, bao gồm các cuộc tuần tra liên tục, bám sát ở cự ly gần và nỗ lực khẳng định quyền kiểm soát trên thực tế thông qua đe dọa thay vì sử dụng vũ lực.

Một phân tích đăng trên The Diplomat vào tháng 11 gọi cách tiếp cận này là “lawfare” (đấu tranh bằng pháp lý), cho rằng Trung Quốc đang kết hợp các lập luận pháp lý với hoạt động trên thực địa để thách thức lập trường của Philippines và biện minh cho việc siết chặt thực thi của Trung Quốc.

Trung Quốc có thể đang tìm cách “bình thường hóa việc quá cảnh qua quần đảo ở những nơi trước đây chưa từng quá cảnh”, nhằm có thể coi các tuyến đường mới là lộ trình thông thường cho hoạt động hàng hải và hàng không quốc tế, đồng thời gộp các sự cố này vào các tranh chấp liên quan đến việc Philippines phân định tuyến đường biển, bà Jacqueline Espenilla — giảng viên luật tại Đại học Philippines và là chuyên gia về luật biển — viết.

Theo bà Espenilla, các cáo buộc rộng lớn và không cụ thể về việc Philippines “khiêu khích” giúp làm mờ các vấn đề pháp lý và tiêu tốn thời gian cũng như nguồn lực, ngay cả khi Manila viện dẫn UNCLOS và phán quyết trọng tài năm 2016.

Phán quyết này vẫn mang tính chung thẩm và ràng buộc, và lập trường của Trung Quốc ngoài khơi Luzon cũng như tại các khu vực khác là nhằm bình thường hóa một sự hiện diện mà Philippines coi là phi pháp, Manila cho biết.

“Những yêu sách rộng lớn và hành vi cưỡng ép của Trung Quốc làm suy yếu ổn định khu vực và đi ngược lại các cam kết trước đây của họ về việc giải quyết tranh chấp một cách hòa bình”, người phát ngôn Bộ Ngoại giao Mỹ Thomas Pigott tuyên bố hôm 13/10.