Tác giả: Jarvis Lee | 2025-06-30

Bắc Kinh vấp phải một số trở ngại khi tìm cách tăng cường ảnh hưởng đối với các quốc đảo Thái Bình Dương.

Trung Quốc đã tổ chức "Hội nghị Ngoại trưởng các quốc đảo Thái Bình Dương - Trung Quốc" tại Hạ Môn vào cuối tháng 5, mời các ngoại trưởng và đại diện của 11 quốc đảo Thái Bình Dương như một phần nỗ lực nhằm mở rộng ảnh hưởng ở Nam Thái Bình Dương.

Tuyên bố chung được đưa ra sau hội nghị này tái khẳng định nguyên tắc "Một Trung Quốc" nhưng không thể hiện sự ủng hộ rõ ràng đối với mục tiêu "thống nhất quốc gia" của Bắc Kinh.

Tuyên bố, do Trung Quốc đưa ra, khẳng định, tất cả các quốc gia tham dự "công nhận chỉ có một Trung Quốc trên thế giới, Đài Loan là một phần không thể tách rời của lãnh thổ Trung Quốc và chính phủ của Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa là chính phủ hợp pháp duy nhất đại diện cho toàn bộ Trung Quốc".

Tuyên bố này nhấn mạnh, Trung Quốc "kiên quyết phản đối 'Đài Loan độc lập' dưới mọi hình thức và cam kết thực hiện thống nhất quốc gia". Tuyên bố cũng khẳng định, lập trường này "được nhận thức và ủng hộ rộng rãi tại hội nghị".

Tuyên bố chung năm nay đánh dấu sự chuyển biến đáng kể so với các năm trước, khi đó Đài Loan không được nhắc đến một cách rõ ràng.

"Khác với các năm trước, tuyên bố này dành nhiều sự chú ý cho vấn đề Đài Loan, bao gồm sử dụng ngôn từ mạnh mẽ hơn về vấn đề thống nhất quốc gia", Anna Powles, phó giáo sư tại Trung tâm Nghiên cứu Quốc phòng và An ninh tại đại học Massey ở New Zealand, nói với Đài Phát thanh Truyền hình Úc ngày 29/5.

Tuy nhiên, bà lưu ý rằng, lập trường của các quốc đảo Thái Bình Dương vẫn "mơ hồ" vì họ chỉ bày tỏ "nhận thức và ủng hộ" mà không công khai tán thành việc thống nhất.

Palau, Tuvalu và Quần đảo Marshall không tham dự hội nghị. Cả ba quốc gia này vẫn đang duy trì quan hệ ngoại giao với Đài Loan.

Trong khi Trung Quốc hy vọng tăng cường hợp tác trong huấn luyện cảnh sát và đối thoại an ninh với các quốc gia Nam Thái Bình Dương, dường như một số quốc gia tham dự hội nghị lại tỏ ra thận trọng.

Trung Quốc "tiếp tục tự thể hiện mình như một đối tác thay thế trong hợp tác an ninh và cảnh sát đối với các quốc đảo Thái Bình Dương", bà Powles cho biết.

"Tuy nhiên, trừ Quần đảo Solomon và Kiribati, mức độ ủng hộ của các quốc gia Thái Bình Dương còn lại không rõ ràng", bà nhận xét. Bà Powles cũng đánh giá "ba cuộc đối thoại cấp bộ trưởng trong lĩnh vực cảnh sát và thực thi pháp luật đã diễn ra nhưng cho đến nay vẫn chưa mang lại kết quả thực chất nào cho toàn khu vực".

Trong khi đó, ngày 26/6, Reuters đưa tin, nhóm Mũi nhọn Melanesia, bao gồm Quần đảo Solomon, Papua New Guinea, Vanuatu và Fiji, đã hoãn việc thông qua chiến lược an ninh chung đầu tiên.

Trong chiến lược này, Trung Quốc được cho là một đối tác an ninh tiềm năng.

Những bất đồng về vấn đề Đài Loan và quan điểm khác biệt giữa các thành viên đã làm phức tạp các cuộc đàm phán. Trong khi Bắc Kinh đã lôi kéo được nhóm này và tài trợ cho trụ sở của họ tại Vanuatu, việc trì hoãn này đặt câu hỏi về mức độ ảnh hưởng thực sự của Trung Quốc.

Giá trị chiến lược

Hầu hết các quốc gia Nam Thái Bình Dương đều nhỏ, quy mô kinh tế hạn chế; chỉ riêng Papua New Guinea có dân số hơn một triệu.

Nhưng khu vực này vẫn có giá trị chiến lược quan trọng đối với Bắc Kinh.

Các vùng biển của khu vực này bao gồm các tuyến đường vận tải quan trọng, các tuyến cáp biển ngầm, cảng nước sâu và đáy biển giàu có tài nguyên.

Nếu có xung đột xảy ra giữa Trung Quốc và Hoa Kỳ hoặc giữa Trung Quốc và Úc, Nam Thái Bình Dương có thể trở thành một mặt trận chiến lược.

Trong những năm gần đây, Trung Quốc đã tích cực gia tăng sự hiện diện của mình ở Nam Thái Bình Dương.

Vào tháng 2, Trung Quốc đã tiến hành các cuộc tập trận hải quân bắn đạn thật xung quanh Úc và biển Tasman, thể hiện dấu ấn quân sự của mình trong khu vực.

Đồng thời, Trung Quốc cũng theo đuổi quan hệ song phương sâu sắc hơn (với các nước) trong khu vực. Đơn cử, vào tháng 2, Bắc Kinh đã ký kết thỏa thuận quan hệ đối tác chiến lược toàn diện với Quần đảo Cook -- một động thái khiến các đối tác truyền thống như Úc và New Zealand lo ngại.

Trung Quốc cũng xây dựng hàng chục cảng biển, sân bay và cơ sở hạ tầng truyền thông trên khắp Nam Thái Bình Dương. Các hạ tầng này có thể được sử dụng như những "điểm nút chiến lược" cho các hoạt động quân sự, theo một nghiên cứu hồi tháng 4 của Các Quốc gia nhỏ và Môi trường an ninh mới, một sáng kiến nghiên cứu quốc tế.

Trải dài khoảng 3.000 dặm từ Papua New Guinea đến Samoa -- chỉ cách American Samoa 40 dặm — những địa điểm này tạo thành một "chuỗi ngọc trai" hay một mạng lưới các cơ sở quan trọng.

Theo báo cáo trên, nếu có xung đột trong tương lai, các địa điểm này có thể trở thành những thành trì vững chắc trong cuộc cạnh tranh giành ảnh hưởng của Trung Quốc với Hoa Kỳ và các đồng minh.

Trong một bản tin trước đó của Newsweek cũng đăng trong tháng 4, Domingo I-Kwei Yang, tác giả của nghiên cứu và là trợ lý nghiên cứu tại Viện Nghiên cứu Quốc phòng và An ninh Đài Loan, lưu ý rằng, Trung Quốc đã tận dụng các khoản đầu tư nước ngoài và Sáng kiến Vành đai và Con đường (BRI) để gia tăng ảnh hưởng quân sự.

Sáng kiến Vành đai và Con đường là một dự án của Trung Quốc nhằm xây dựng cơ sở hạ tầng toàn cầu, giúp các nước nghèo xuất khẩu nguyên liệu thô sang Trung Quốc.

Ví dụ điển hình cho kế hoạch này là, Trung Quốc đã âm thầm xây dựng lại cảng Luganville ở Vanuatu, gồm cả các bến tàu có khả năng tiếp nhận tàu chiến.

Các cơ sở này -- dù là cảng, khu vực đánh bắt hải sản, trung tâm hàng không hay trung tâm dữ liệu -- đều có thể trở thành các tiền đồn quan trọng cho Quân Giải phóng Nhân dân Trung Quốc, mở rộng tầm ảnh hưởng chiến lược của quốc gia này đến tận Thái Bình Dương.

Ngoại giao viện trợ

Ngoài việc mở rộng quân sự và cơ sở hạ tầng, Bắc Kinh còn gia tăng sự hiện diện của mình trong khu vực này thông qua các dự án BRI và ngoại giao viện trợ.

Trong năm năm qua, Trung Quốc đã lôi kéo một số đồng minh ngoại giao của Đài Loan trong khu vực này chuyển sang công nhận Bắc Kinh, trong đó bao gồm Nauru, Quần đảo Solomon và Kiribati.

Tại cuộc họp các ngoại trưởng gần nhất, một lần nữa Trung Quốc lại dựa vào các nền tảng đa phương để củng cố ảnh hưởng của mình trong khu vực.

Trung Quốc đã công bố một cơ chế mới nhằm hỗ trợ quản lý thảm họa trong khu vực, cũng như một kế hoạch nhằm thúc đẩy 100 dự án "nhỏ nhưng thông minh" trong ba năm tới như một phần trong khuôn khổ BRI phiên bản mới.

Trung Quốc đã cam kết đầu tư 2 triệu USD vào lĩnh vực năng lượng sạch và các lĩnh vực khác để giúp các quốc đảo ứng phó với những thách thức về khí hậu.